Zastanawiasz się, czym są ubezpieczenia społeczne, czy każdy musi je płacić? Zapoznaj się z naszym artykułem, w którym omawiamy najważniejsze informacje o składkach wpłacanych do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych.
Składki na ubezpieczenia społeczne opłacane są przez pracodawcę, jak i przez pracownika. Są pewną formą zabezpieczenia na wypadek niezdolności do wykonywania pracy. Warto dowiedzieć się o tym zagadnieniu więcej!
Ubezpieczenia społeczne – co to takiego?
Zastanawiasz się, czym dokładnie są ubezpieczenia społeczne? Są to specjalne ubezpieczenia, które mają na celu zapewnienie bezpieczeństwa socjalnego tym osobom, które w określonych przez prawo sytuacjach nie są w stanie samodzielnie się utrzymać. Mowa tutaj na przykład o chorobie, ciąży, niepełnosprawności czy starości. Jeśli nastąpi takie zdarzenie, to Zakład Ubezpieczeń Społecznych wypłaca świadczenia z tych ubezpieczeń. Mogą one mieć charakter krótkoterminowy, długoterminowy, a nawet dożywotni. Takie wypłaty wraz z pomocą społeczną są podstawowym instrumentem polityki socjalnej państwa.
Jakie są rodzaje ubezpieczeń społecznych?
W Polsce ubezpieczenia społeczne podzielone są ze względu na rodzaj zdarzenia objętego ochroną ubezpieczeniową:
- chorobowe – przedmiotem ochrony jest tu niezdolność do pracy spowodowana chorobą, opieką nad rodziną, rodzicielstwem;
- wypadkowe – w tym przypadku przedmiotem ochrony jest niezdolność do pracy, wynikająca ze zdarzenia zakwalifikowanego jako wypadek bądź choroba zawodowa;
- rentowe – to świadczenie można otrzymać w wyniku niezdolności do pracy bądź w sytuacji śmierci żywiciela rodziny;
- emerytalne – tutaj przedmiotem ochrony jest osiągnięcie wieku emerytalnego przez osobę ubezpieczoną.
Kiedy ZUS jest obowiązkowy – podleganie ubezpieczeniom
Ubezpieczenia społeczne nie zawsze są obowiązkowe. W niektórych przypadkach są dobrowolne lub w ogóle nie trzeba ich płacić:
- przy umowie o pracę opłaca się ubezpieczenie emerytalne, rentowe, chorobowe, wypadkowe;
- przy umowie zlecenie należy zapłacić składkę emerytalną, rentową wypadkową – chorobowa jest dobrowolna;
- przy umowie o dzieło brak ubezpieczeń;
- podczas pobierania zasiłku macierzyńskiego płaci się składki emerytalne i rentowe;
- przy prowadzeniu działalności gospodarczej należy uiścić opłaty za ubezpieczenia: emerytalne, rentowe, wypadkowe, natomiast chorobowe jest dobrowolne.
Którzy przedsiębiorca musi opłacać składki na ubezpieczenia społeczne?
Przedsiębiorca musi płacić należne składki do ZUS, jeśli jest:
- zarejestrowany w CEIDG (Centralna Ewidencja i Informacja o Działalności Gospodarczej), w tym jest wspólnikiem spółki cywilnej;
- wspólnikiem spółki jawnej, partnerskiej, komandytowej lub jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością;
- artystą lub twórcą;
- osobą wykonującą wolny zawód;
- osobą prowadzącą niepubliczną lub publiczną szkołę czy też formę wychowania przedszkolnego.
Warto dodać, że są tu jednak pewne wyjątki, na przykład w przypadku zbiegu tytułów ubezpieczeń.
Na czym polega zbieg tytułów ubezpieczeń?
Zbieg tytułów ubezpieczeń to sytuacja, w której spełnia się warunki do objęcia ubezpieczeniami z dwóch lub więcej tytułów.
Działalność gospodarcza i etat
Jeśli z pracy na etacie otrzymuje się co najmniej minimalne wynagrodzenie, to nie ma już potrzeby opłacania składek za działalność gospodarczą.
Działalność gospodarcza i emerytura
W obu sytuacjach opłacana jest składka zdrowotna. Opłata za ubezpieczenia społeczne jest tylko przy działalności.
Kilka działalności gospodarczych
Ubezpieczenia społeczne opłacane są z wybranej działalności, a składki zdrowotne od każdej działalności.
Jakie składki przedsiębiorca odprowadza za pracownika?
Jeśli przedsiębiorca zatrudnia pracowników, to ma obowiązek zapłaty za nich należnych składek na:
- ubezpieczenie zdrowotne – wynosi 9% podstawy wymiaru;
- ubezpieczenia społeczne (rentowe 8%, emerytalne 19,52%, chorobowe 2,54% i wypadkowe – stawka jest zróżnicowana i zależna od liczby ubezpieczonych w danej firmie);
- Fundusz Pracy oraz Fundusz Solidarnościowy;
- Fundusz Emerytur Pomostowych (jeśli przedsiębiorca zatrudnia pracowników urodzonych po 31 grudnia 1948 roku, pracujących w warunkach szczególnych lub wykonują pracę o charakterze szczególnym);
- Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych.
W jakich sytuacjach pracodawca nie opłaca składek na Fundusz Solidarnościowy, Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych?
W niektórych sytuacjach pracodawca nie ma obowiązku odprowadzania składek na fundusze. Dzieje się tak, gdy:
- prowadzi pozarolniczą działalność gospodarczą i zatrudnia pracowników na umowę zlecenie;
- jego pracownik zarabia poniżej minimalnego wynagrodzenia;
- jego pracownik jest kobietą po 55. roku życia bądź mężczyzną, który ukończył 60 lat;
- jego pracownik wraca z urlopu wychowawczego lub macierzyńskiego (zwolnienie na 36 miesięcy);
- jego pracownik skończył 50 lat, jest zatrudniony na umowę o pracę, ale przed zatrudnieniem był bezrobotnym zarejestrowanym w Urzędzie Pracy (zwolnienie na 12 miesięcy).
Składki pracownika – co jest ich podstawą?
Podstawą wymiaru należnych składek na ubezpieczenia społeczne jest wynagrodzenie brutto łącznie ze wszystkimi dodatkami pieniężnymi. Warto tutaj dodać, że do tej podstawy nie wlicza się na przykład zasiłków z ubezpieczenia chorobowego, ubezpieczenia wypadkowego, świadczeń rehabilitacyjnych, a także wynagrodzenia za czas, w którym pracownik był niezdolny do pracy z powodu choroby czy też odosobnienia w związku z jakąś chorobą zakaźną. W przypadku wynagrodzenia prowizyjnego podstawą wymiaru składek jest zadeklarowana kwota, która nie może być niższa niż minimalne wynagrodzenie.
Jakie składki przedsiębiorca opłaca za siebie? Jakie terminy obowiązują?
Przedsiębiorca odprowadza składki do ZUS nie tylko za swoich pracowników, ale również za siebie. Mowa tutaj o:
- ubezpieczeniach społecznych obowiązkowych (emerytalne, wypadkowe, rentowe) i dobrowolnych (chorobowe);
- ubezpieczeniu zdrowotnym;
- Funduszu Pracy i Funduszu Solidarnościowym (istnieją pewne wyjątki).
Wszystkie składki należy opłacić w nieprzekraczalnym terminie do:
- 5. dnia następnego miesiąca – jednostki budżetowe;
- 15. dnia następnego miesiąca – płatnicy posiadający osobowość prawną;
- 20. dnia następnego miesiąca – pozostali płatnicy.
Jaka jest wysokość stawek na ubezpieczenia społeczne dla przedsiębiorców?
Minimalną podstawą wymiaru składek, jakie musi zapłacić za siebie przedsiębiorca, jest 60% prognozowanego miesięcznego wynagrodzenia przeciętnego. W 2022 roku wynosi ona 3553,20 złotych. W przypadku przedsiębiorcy zgłaszającego nie więcej niż 9 ubezpieczonych jego opłaty będą wyglądały następująco:
- emerytalne – 19,52%: 693,58 zł;
- rentowe – 8,00%: 284,26 zł;
- chorobowe (dobrowolne) – 2,45%: 87,05 zł;
- wypadkowe od 1 kwietnia 2021 r – 1,67%: 59,34 zł;
- Fundusz Pracy i Fundusz Solidarnościowy – 2,45%: 87,05 zł.
Łączna suma składek to 1211,28 zł, do czego należy jeszcze doliczyć składkę zdrowotną.
W jakich sytuacjach przedsiębiorca nie musi płacić za siebie składki na Fundusz Solidarnościowy i Fundusz Pracy?
Przedsiębiorca jest zwolniony z opłaty składki na Fundusz Solidarnościowy i Fundusz Pracy w sytuacji, gdy:
- ukończył 60 lat – mężczyzna lub 55 lat – kobieta;
- korzysta z prawa do obniżonych składek ZUS od podstawy preferencyjnej, czyli 30% wynagrodzenia minimalnego brutto.
Jaka jest wysokość składki zdrowotnej?
W 2022 roku nastąpiły zmiany w ustalaniu wysokości składki zdrowotnej. Obecnie jest ona zależna od wybranej formy opodatkowania oraz od kwoty dochodów, na przykład:
- rozliczanie z podatku dochodowego na zasadach ogólnych – wynosi 9% podstawy wymiaru, którą jest dochód z prowadzonej działalności;
- rozliczanie z podatku dochodowego w formie podatku liniowego – stanowi 4,9% podstawy (dochodu z firmy).
Jeśli w powyższych przypadkach przedsiębiorca osiągnie w którymś miesiącu dochód mniejszy niż minimalne wynagrodzenie, to będzie on musiał zapłacić składkę w wysokości 9% minimalnego wynagrodzenia.
Z jakich ulg może skorzystać przedsiębiorca?
Przedsiębiorcy osiągający niewielkie przychody lub zaczynający swoją działalność mogą skorzystać z ulg, dzięki którym obniżą wysokość swoich stawek.
Ulga na start
Zwolnienie z opłat przez 6 miesięcy od chwili rozpoczęcia działalności. Nie dotyczy składki zdrowotnej.
Składki liczone od preferencyjnej podstawy
Przez 2 lata uiszcza się opłaty od zadeklarowanej kwoty, która nie może być mniejsza niż 30% minimalnego wynagrodzenia.
Mały ZUS Plus
Niższe składki, które liczone są proporcjonalnie do dochodu – dla przedsiębiorców, których przychód w poprzednim roku nie przekroczył 120 tysięcy zł.
Ubezpieczenia społeczne pełnią bardzo ważną funkcję w państwie. Świadczenia wypłacane w przypadku niezdolności do pracy umożliwiają ubezpieczonym normalne życie, dlatego tak ważne jest regularne odprowadzanie składek do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych.
- Preferencyjny ZUS – działalność gospodarcza a niższe składki na ubezpieczenie
- Składki ZUS – ile wynoszą i jak dopełnić formalności z nimi związanych?
- Ubezpieczenie chorobowe przedsiębiorcy – składka dobrowolna czy obowiązkowa?
- Ubezpieczenie wypadkowe – ile wynosi składka i świadczenie w 2024 roku?
- Kody ZUS – jakie oznaczenia obowiązują w 2024 roku?
