Mobbing w pracy to niewątpliwy problem. Od stycznia do września 2019 r. w sądach rozpatrzono 425 związanych z nim spraw. To jednak niestety niewielki ułamek tego szkodliwego zjawiska, który dotyka wielu pracowników. Jak z nim walczyć? Poznaj swoje prawa.
Nie tak dawno temu powszechne było stwierdzenie, że szef może robić ze swoimi podwładnymi to, co mu się żywnie podoba. Mimo że sytuacja ta uległa znacznej poprawie i wciąż zmienia się na lepsze, to w mentalności niektórych zwierzchników nadal zakorzeniony jest brak szacunku dla pracowników. Mobbing to zachowanie zakazane i każdemu, kto stosuje tę praktykę w miejscu pracy, grozi kara. Wiele ofiar nie wierzy jednak w skuteczność wymiaru sprawiedliwości i decyduje się zacisnąć zęby w obawie przed utratą pracy. Warto jednak wiedzieć, co to jest mobbing, jak go rozpoznać i bronić swoich praw. Przeczytaj nasz artykuł!
Czym jest mobbing? Definicja zjawiska
Nie każdy zdaje sobie sprawę z tego, czym jest mobbing, a to utrudnia nieraz wszczęcie postępowania w tej sprawie. Warto zatem na początku przybliżyć definicję tego terminu. Zjawisko to polega na utrzymującym się przez długi czas uporczywym nękaniu danej osoby. Może to też być zastraszanie i degradowanie konkretnej osoby. Skutkiem tego typu działań jest przede wszystkim zaniżona samoocena oraz postrzeganie wartości swoich działań. W szerszym kontekście może spowodować poniżanie, ośmieszanie oraz izolowanie lub nawet wyeliminowanie krzywdzonej osoby z całej grupy.
Mobbing a staffing – czym różnią się te pojęcia?
Staffing jest odmianą mobbingu, która dotyczy jednak stricte pracodawcy. To sytuacja, kiedy pracownik (lub częściej większa grupa podwładnych) sprzeciwia się zwierzchnikowi i zaczyna go nękać, najczęściej w celu uzyskania określonych korzyści. Najczęściej chodzi o zdyskredytowanie szefa w oczach reszty zespołu, zajęcie jego miejsca lub nawet wyeliminowanie z miejsca pracy. Staffing przejawia się zazwyczaj w ignorowaniu poleceń wydawanych przez szefa lub kpieniu z nich. Może również przyjąć formę publicznego podważania jego kompetencji lub prób upokorzenia.
Jakie mogą być przyczyny mobbingu?
Na temat samych przyczyn występowania patologicznych sytuacji w miejscu pracy można by napisać osobne artykuły, a nawet całe książki. Warto jednak wymienić najważniejsze i najczęstsze czynniki, które wpływają na wystąpienie tego typu sytuacji. Do przyczyn mobbingu należą:
- bezrobocie oraz ogólnie pojęta zła sytuacja na rynku – w przypadku braku pracy łatwiej o napięcie i wykorzystywanie pracowników, którzy nie mają możliwości odejścia;
- pozycja osoby doświadczającej szkodliwych zachowań – z racji czynników niezależnych, takich jak płeć, wiek, wykształcenie lub na przykład niepełnosprawność, niektóre osoby są bardziej narażone na nadużycia;
- zaburzona komunikacja międzyludzka – brak jasno określonych komunikatów stwarza pole do niedopowiedzeń. Ich owocem są zaniedbania, które mogą z kolei stać się przyczyną gnębienia;
- niewłaściwa organizacja pracy – model autokratycznego rządzenia może pozostawiać pole do odczłowieczania pracowników, co staje się przesłanką do traktowania ich niezgodnie z moralnymi zachowaniami;
- narastająca presja – gonienie terminów, zbyt trudne zadania oraz coraz szybsze tempo pracy stwarzają stresującą atmosferę, która staje się środowiskiem do różnego rodzaju nadużyć.
Mobbing – Kodeks pracy, czyli jakie są regulacje prawne?
Definicja szkodliwych zachowań w miejscu pracy jest zapisana w kodeksie pracy i pokrywa się z tą podaną na początku artykułu. Określone są ponadto prawa pracownika, który udowodni nadużycia. Jeśli efektem mobbingu jest rozstrój zdrowia, osoba poszkodowana może ubiegać się u pracodawcy o odszkodowanie pieniężne. Oprócz tego jeśli na skutek przemocy doszło do rozwiązania umowy, pracownik ma prawo do zadośćuczynienia w wysokości minimalnej pensji na danym stanowisku. Ważne jest wówczas oświadczenie o skutku rozwiązania umowy.
Jakie najczęściej są przejawy mobbingu?
Toksyczne zachowania w pracy potrafią przybierać wiele różnych twarzy. Istnieją dwa główne rodzaje mobbingu:
- bezpośredni;
- pośredni.
Ten pierwszy występuje wtedy, gdy oprawca wprost drwi z pracownika lub utrudnia jego pracę. Typ pośredni mobbingu jest trudniejszy do zauważenia, ponieważ obejmuje działania za plecami danej osoby. Może przyjąć formę rozsiewania plotek, a inny jego przejaw to utrudnianie wykonywania obowiązków. Wszystko to zaczyna się od drobnych przytyków, na przykład wyśmiewania się lub zamaskowanych działań utrudniających pracę. Jeśli mobbing przybierze na sile, pracownik staje się kozłem ofiarnym całego zespołu.
Jak udowodnić mobbing w pracy?
Mobbing w miejscu pracy jest zjawiskiem niestety równie częstym, co trudnym do zweryfikowania. Wiele zależy przede wszystkim od rodzaju stosowanej przemocy, ponieważ niektóre przejawy łatwiej udowodnić, a inne – trudniej. Wyjątkowo trudne do przedstawienia będą wszelkiego rodzaju techniki manipulacyjne. W przypadku innych form dobrze jest zapisywać wszystkie rodzaje nadużyć. Jeśli jest to możliwe, można także spróbować nagrać tego typu sytuacje na dyktafon albo telefonem. Czasami przydatne okazują się kamery w miejscach pracy. Warto też zachować wiadomości mailowe i SMS-y.
Jak może zareagować ofiara mobbingu?
Wiele osób nie robi nic w sprawie nadużyć w miejscu pracy i trudno je za to winić. Obawiają się one utraty pracy oraz jeszcze większego pogorszenia swojej sytuacji. Dużo zależy też od tego, kto stosuje niedozwolone praktyki. Jeśli jest to któryś ze współpracowników, można zgłosić mobbing do szefa. Jeżeli zaś sam zwierzchnik łamie przepisy kodeksu pracy, warto zebrać dowody. Dobrze jest robić to także wtedy, gdy sytuacja nie dotyczy bezpośrednio nas, lecz także innych pracowników.
Gdzie zgłosić mobbing ze strony pracodawcy lub współpracownika?
Trzeba zgłosić mobbing do Państwowej Inspekcji Pracy, kiedy:
- pracodawca uchyla się od zdyscyplinowania podwładnego dopuszczającego się nadużyć;
- gdy to sam zwierzchnik je popełnia.
Można także zgłosić szkodliwe postępowanie na policję oraz do prokuratury, a interweniować może ponadto Rzecznik Praw Obywatelskich. A co, jeśli państwowe instytucje nie zadziałają? Istnieją także fundacje i organizacje pozarządowe oferujące bezpłatną pomoc prawną. Należą do nich na przykład Polskie Towarzystwo Prawa Antydyskryminacyjnego, Ogólnopolskie Stowarzyszenie Antymobbingowe oraz Fundacja JustBetter.
Mobbing to nie tylko nieprzyjemna, lecz także niezwykle szkodliwa forma przemocy. Mimo że czasem nie jest łatwo, warto reagować nawet na najlżejsze ślady nadużyć. Dzięki temu można uchronić siebie i inne osoby przed jeszcze gorszymi skutkami opisanych zachowań.
Najczęściej zadawane pytania
Co zalicza się do mobbingu w pracy?
Mobbing jest formą przemocy w miejscu pracy. Pojęcie to obejmuje wszelkie działania mające na celu poniżenie, ośmieszenie pracownika lub wyeliminowanie go z zespołu. Przykładem takich zachowań są: rozsiewanie szkodliwych plotek na temat pracownika, kpienie z niego na oczach zespołu, komentarze na temat wyglądu.
Jak udowodnić nękanie w pracy?
Najlepszym rozwiązaniem jest zapisywanie wszelkiego rodzaju nadużyć – czy to na dyktafonie, czy telefonie. Należy pamiętać, że w miejscach pracy często są kamery, z których nagrań można skorzystać. Warto też zachowywać wszelkie e-maile, SMS-y i wiadomości świadczące o mobbingu.
Jaka jest kara za mobbing w pracy?
Kara za mobbing jest zależna od jego formy. Osoby stosujące mobbing w pracy muszą liczyć się z konsekwencjami finansowymi, nawet pozbawieniem wolności w przypadkach, gdy ich zachowanie w stosunku do pracowników przyjęło postać przestępstwa.
- Zwolnienie od psychiatry – wszystko, co powinieneś o nim wiedzieć
- Okres ochronny przed emeryturą – ile trwa? Jakiemu pracownikowi przysługuje ochrona przedemerytalna?
- Umowa o pracę a umowa zlecenie
- Nadgodziny – jaka jest ich definicja, czy są zapisane w przepisach i jakie wynagrodzenie za nie przysługuje?
- Badania medycyny pracy – przygotuj się na wizytę u lekarza medycyny pracy. Podstawowe badania lekarskie
