Inflacja w Polsce – luty 2023

Ostateczne informacje z Głównego Urzędu Statystycznego bazują na cenach towarów i usług konsumpcyjnych z 12 głównych kategorii. Przy szybkich szacunkach za kolejne miesiące wylicza się dane dla żywności i napoi bezalkoholowych, nośników energii oraz paliwa dla prywatnych środków transportu. W poprzednim miesiącu ceny wzrosły o 2,4% w porównaniu do stycznia. W ujęciu rocznym inflacja w Polsce – luty 2023 w porównaniu do lutego 2022 r. – wyniosła 18,4%. Po przeszacowaniu koszyka inflacyjnego zmieniły się dane CPI za styczeń 2023 – z 17,2% na 16,6%. Jak dotąd GUS nie opublikował odczytów HICP za żaden miesiąc obecnego roku.

Ile wyniosła inflacja w Polsce? Luty 2023 r. był droższy o 18,4% od lutego 2022

Główny Urząd Statystyczny prezentuje swoje wyliczenia CPI na podstawie wyników badań cen na rynku detalicznym oraz budżetów gospodarstw domowych Polaków. Koszt każdego towaru czy usługi ma przypisaną konkretną wagę, wyliczaną na podstawie statystyk indywidualnego spożycia/zużycia/zapotrzebowania z ostatnich 2 lat. Na początku roku uaktualnia się te wskaźniki i kategorie, stąd późniejsza prezentacja odczytów.

Według danych GUS inflacja w lutym 2023 r. wyniesie 18,4% rdr. – to najwyższy odczyt od grudnia 1996 roku – i 1,2% mdm. Tak zmieniły się ceny za:

• żywność i napoje bezalkoholowe – 24,0% rok do roku, 1,8% od stycznia 2023;
• napoje alkoholowe i wyroby tytoniowe – 11,1% rdr., 2,4% mdm.;
• odzież i obuwie – 6,6% rdr., -1,0% mdm.;
• użytkowanie mieszkania i nośniki energii (prąd, węgiel i inne materiały opałowe, gaz) – 22,7% rdr., 0,5% mdm.;
• wyposażenie mieszkania i prowadzenie gospodarstwa domowego – 13,4% rdr., 0,5% mdm,;
• zdrowie – 10,1% rdr., 0,7% mdm.;
• transport – 23,7% rdr., 1,1% mdm.;
• łączność – 7,8% rdr., 2,9% mdm.;
• rekreacja i kultura – 16,0% rdr., 2,3% mdm.;
• edukacja – 14,0% rdr., 0,7% mdm.;
• restauracje i hotele – 17,2% rdr., 1,2% mdm.;
• inne towary i usługi – 12,8% rdr., 1,0% mdm.

Co zmieniło się w koszyku inflacyjnym na 2023 rok?

Poniżej oficjalny aktualny system wag stosowany przez Główny Urząd Statystyczny i porównanie znaczenia cen z poszczególnych kategorii w od 2019 roku:

	2019	2020	2021	2022	2023
Żywność i napoje bezalkoholowe	24,89%	25,24%	27,77%	26,59%	27,01%
Napoje alkoholowe i wyroby tytoniowe	6,37%	6,25%	6,91%	6,32%	5,75%
Odzież i obuwie	4,94%	4,94%	4,21%	4,47%	4,27%
Użytkowanie mieszkania i nośniki energii	19,17%	18,44%	19,14%	19,33%	19,63%
Wyposażenie mieszkania i prowadzenie gospodarstwa domowego	5,70%	5,80%	5,83%	5,71%	5,29%
Zdrowie	5,12%	5,29%	5,39%	5,69%	5,71%
Transport	10,34%	9,89%	8,88%	9,54%	9,92%
Łączność	4,18%	4,54%	5,00%	4,90%	4,48%
Rekreacja i kultura	6,44%	6,62%	5,78%	6,07%	6,14%
Edukacja	1,07%	1,15%	1,02%	1,16%	1,21%
Restauracje i hotele	6,20%	6,12%	4,56%	4,77%	5,11%
Inne towary i usługi	5,58%	5,72%	5,51%	5,45%	5,48%

Aktualizacja udziałów poszczególnych kategorii we wskaźniku CPI spowodowała zmianę odczytów inflacji w Polsce za pierwszy miesiąc w roku. Pierwsze dane z szybkiego szacunku GUS-u podawały 17,2% rdr. i 2,4% mdm. Ostateczne wynik za syczeń to 2023 po weryfikacji 16,6% rok do roku i 2,5% miesiąc do miesiąca. 

Co zdrożało najbardziej w lutym 2023? O tym piszą i mówią eksperci

Wynik 18,4% to nowy rekord obecnego kryzysu  – poprzedni odnotowano w październiku 2022 roku, kiedy inflacja w Polsce wyniosła 17,9% rdr. Ceny żywności wciąż rosną szybko, nawet jeśli nieco wolniej, niż w poprzednich miesiącach. Część produktów podrożała w ciągu roku o ponad 30%, a cukier nawet 85%! Do tego przed świętami wielkanocnymi należy spodziewać się kolejnych podwyżek.

Niektóre analizy wskazują, że roczna inflacja w tzw. podstawowych koszykach zakupowych może już przekraczać 40%. Nie ma produktu spożywczego, w którym wzrost cen rok do roku byłby „zaledwie” jednocyfrowy. Nieznacznie spadły ceny jedynie sprzętu telekomunikacyjnego oraz audiowizualnego, fotograficznego i informatycznego – odpowiednio o 1,3 i 0,6 proc. Cała reszta jest droższa. 

Nawet jeśli kolejne odczyty będą niższe, to komentatorzy podkreślają, że:

• wystarczył miesiąc do zrealizowania w pełni rocznego celu inflacyjnego;
• odczyty poniżej 20% to głównie zasługa cieplejszej zimy, która wyhamowała podwyżki cen energii;
• podwyżki płac, waloryzacje świadczeń (realizowane głównie przez transfery pomiędzy funduszami i zaciąganie kolejnych długów) nie nadążają za rosnącymi kosztami życia;
• inflacja w Polsce przez kolejne 2 lata będzie ok. 2–5 razy wyższa od zakładanego celu inflacyjnego – powrót do odczytów na poziomie 2,5–3,5% rdr. spodziewany jest najwcześniej w 2025 roku.

Skąd taka inflacja w Polsce? Luty nie daje ekspertom powodów do optymizmu

Przywrócenie maksymalnej stawki VAT na gaz i ulgi dla niektórych przedsiębiorstw dopiero od kwietnia odbiją się negatywnie na cenach żywności. Wprawdzie różne manewry cenowe pozwoliły na uniknięcie podwyżki cen paliw w styczniu, ale część ekspertów uważa, że kierowcy mogą spodziewać się wzrostu kosztów w kolejnych miesiącach. 

Inflacja w minionym miesiącu ponownie przyspieszyła, a towary i usługi drożeją szybciej, niż pod koniec 2022 roku. Prognozy na lata 2023–26 mówią o skumulowaniu inflacji do poziomu 40%. Według GUS-u największy wpływ na odczyty inflacyjne w ostatnich miesiącach miały wyższe ceny w kategoriach:

1. Żywność;
2. Mieszkanie;
3. Transport;
4. Restauracje i hotele;
5. Rekreacja i kultura.

Prognozy dotyczące inflacji w Polsce. Luty przyniósł odczyty nieco niższe od oczekiwań wielu ekspertów

W mediach mogliśmy usłyszeć wiele wypowiedzi o „płaskowyżu inflacyjnym” czy początku dezinflacji od marca. Pierwsze komentarze po publikacji szybkiego szacunku CPI przez GUS koncentrują się utrzymaniu wysokiego tempa wzrostu cen. Szacunkowe odczyty i tak są niższe od wcześniejszych prognoz – przewidywano odczyt rdr. na poziomie 19,2% oraz 1,5–2,0% mdm. Fakt, że wzrosty są niższe od oczekiwanych, w głównej mierze wynika z odczytów za luty 2022 – wtedy rozmaite tarcze inflacyjne pozwoliły nieco spowolnić wzrost cen, ale na krótko.

W kolejnych miesiącach komentatorzy spodziewają się kolejnych podwyżek. Niższe odczyty będą wynikać z tego, że w inflacja w Polsce przed rokiem była co miesiąc dwucyfrowa.

Analizy inflacyjne Narodowego Banku Polskiego

Wprawdzie tempo wzrostu cen nieco spada, ale nadal jest coraz drożej. W drugim tygodniu marca NBP opublikował najnowsze prognozy swojego Departamentu Analiz Ekonomicznych. Według nich średnioroczna inflacja w Polsce za cały 2023 rok wyniesie 10,2–13,5%, w kolejnym roku 3,9–7,5%, a w 2025 r. już 2,0–5,0%.

Najbardziej pesymistyczny scenariusz poprzednich analiz Narodowego Banku Polskiego zakładał ok. 23% za marzec 2023 r. Po chwilowym wyhamowaniu tempa wzrostu cen w środku lata, które miało zwiastować „płaskowyż inflacyjny”, nie ma już śladu. Pierwotnie analitycy NBP przewidywali przyspieszenie inflacji we wrześniu, tymczasem istotny wzrost odczytów nastąpił już za sierpień 2022 r.

Kiedy inflacja w Polsce zacznie wyraźnie spadać?

NBP przewiduje znaczące spadki odczytów inflacyjnych od drugiego kwartału 2023 r. Część ekspertów zwraca uwagę, że wzrosty cen dla konsumentów wciąż są niższe, niż dla producentów – wskaźnik cen dóbr produkcyjnych PPI z 20.02.2023 wyniósł 18,5%. 

W poprzednich miesiącach odczyty dobijały nawet do 24,6%. Nieznaczne spadki tempa wzrostu cen producenckich wiążą się z uspokojeniem sytuacji na rynku energii. Wyższe stawki VAT i spodziewane wśród części analityków turbulencje logistyczne na rynku surowców mogą ponownie napędzić inflację producencką.

Średnioroczna inflacja w Polsce – 2022 rok jako całość

GUS opublikował krótki, zwięzły komunikat. Na dokładniejsze podsumowania i analizy trzeba będzie poczekać nieco dłużej. Średnioroczny wskaźnik cen towarów i usług konsumpcyjnych ogółem w 2022 r. w stosunku do 2021 r. wyniósł 114,4 – to oznacza, że średnioroczna inflacja CPI w Polsce za 2022 rok wyniosła 14,4%. Wyniki w innych metodologiach są nieco inne. Przykładowo wskaźnik HICP, którym posługuje się Eurostat, pokazał 13,2%.

Oto comiesięczne odczyty inflacji rok do roku w Polsce za 2022 rok:

• styczeń – CPI 9,4%, HICP 8,7%;
• luty – CPI 8,5%, HICP 8,1%;
• marzec – CPI 11,0%, HICP 10,2%;
• kwiecień – CPI 12,4%, HICP 11,4%;
• maj – CPI 13,9%, HICP 12,8%;
• czerwiec – CPI 15,5%, HICP 14,2%;
• lipiec – CPI 15,6%, HICP 14,2%;
• sierpień – CPI 16,1%, HICP – 14,8%;
• wrzesień – CPI 17,2%, HICP – 15,7%;
• październik – CPI 17,9%, HICP – 16,4%;
• listopad – CPI 17,5%, HICP – 16,1%;
• grudzień – CPI 16,6%, HICP – 15,3%.

Inflacja w Polsce a wysokość stóp procentowych (i rat kredytów)

Stopniowe obniżanie stopy referencyjnej banku centralnego byłoby realne przy istotnym spowolnieniu inflacji. Prezes NBP przewidywał, że Rada Polityki Pieniężnej podwyższy stopy procentowe raz lub dwukrotnie o ok. 25 punktów bazowych w trwającym od października 2021 cyklu podwyżek. Nie określił przy tym, kiedy ów cykl mógłby się zakończyć. Wysokość inflacji w kolejnych miesiącach zależy także od wielu innych czynników.

Wbrew przewidywaniom z końca wakacji, zwiększenie dynamiki inflacji po lipcowym przestoju jak dotąd nie skłoniło Rady Polityki Pieniężnej i NBP do comiesięcznego wprowadzenia kolejnych podwyżek stóp procentowych przez NBP. Trudno mieć całkowitą pewność co do tego, jakie decyzje zapadną po publikacji pełnych danych za cały 2022 rok i ostateczne dane za styczeń i luty 2023 roku przez GUS.

Gdyby próbować przewidywać na podstawie wcześniejszych ruchów, prawdopodobnie stopa referencyjna NBP pozostanie na poziomie 6,75% – eksperci oczekują ich ustabilizowania do końca 2023 roku i pierwszych obniżek od I kwartału 2024 r. Pozostaje niezmieniona od września, podobnie jak pozostałe stopy procentowe:

• lombardowa – 7,25%;
• depozytowa – 6,25%;
• redyskontowa weksli – 6,80%;
• dyskontowa weksli – 6,85%.

Inflacja w Polsce – o czym warto pamiętać? O tym było głośno w poprzednich miesiącach!

Ceny paliw

Spadki cen w miesiącach wakacyjnych były mniejsze od prognozowanych. Październik przyniósł kolejne podwyżki, w listopadzie przyszły niewielkie spadki. Niedawno Diesel osiągał najwyższe ceny w historii. Głównym „winowajcą” jest tu słaba złotówka. A tymczasem Orlen chwali się rekordowymi zyskami…

Modelowa marża rafineryjna „narodowego czempiona” wzrosła ostatnio z 16,7 USD we wrześniu do 31,4$ w październiku – głównie z uwagi na różnice w wycenach ropy różnego pochodzenia. Wprawdzie nie przekłada się bezpośrednio na zysk netto koncernu, ale można spodziewać się kontynuowania komunikacji pod hasłem „Orlen dba o portfele kierowców i wziął większy podatek na siebie”.

Cuda na Orlenie i inflacja w Polsce

Od 1 stycznia 2023 roku przywrócono VAT na paliwa z 8 proc. do poziomu 23%, co teoretycznie powinno przełożyć się na podwyżki na stacjach – dla części ekspertów i polityków brak zmian to dowód, że przez ostatnie miesiące 2022 roku Orlen sztucznie zawyżał marżę przy hurtowej sprzedaży paliw. Mają na to wskazywać również niższe ceny na zagranicznych stacjach należących do koncernu.
WP podaje przykład Czech, gdzie rząd obniżył akcyzę, a VAT na paliwa pozostawał niezmieniony – oraz dane zebrane przez Komisję Europejską. Wynika z nich, że hurtowa cena netto oleju napędowego w grudniu w całej UE była najwyższa w Szwecji. Polska znalazła się na drugim miejscu w tym „rankingu drożyzny”.

Tymczasem rynkowe przesłanki do obniżenia stawek miały występować już we wrześniu i październiku, o czym świadczą niższe ceny detaliczne brutto w okresie od jesieni do końca roku. Ceny netto mają znaczenie dla przedsiębiorców i transportu publicznego, niektóre samorządu już oszacowały, ile więcej wydały w związku z wysokimi marżami. W mediach pojawiły się już głosy, że zwiększone wpływy narodowego koncernu zwiększały inflację w Polsce o ok. 2 punkty procentowe. Wysokie koszty transportu przekładają się na ceny wszystkich towarów.

Ceny opału, surowców energetycznych i energii

Szeroko pojmowana branża energetyczna odnotowuje kolejne rekordy i nie ma dobrych wiadomości na przyszłość. Podwyżki są więcej niż pewne. 1 MWh na TGE kosztował już ponad 2160 zł w kontraktach rocznych. Pomimo spadków na giełdzie (ostatnie tygodnie ok. 1100 zł/MWh) oferty dostawców nie zawsze je uwzględniają, na co skarżyli się m.in. samorządowcy.

Włodarze miast, gmin i powiatów mają mieć zamrożone ceny energii, duzi przedsiębiorcy już nie. Wg konfederacji Lewiatan 81% przedsiębiorców planuje kolejne podwyżki cen na pierwsze miesiące 2023 roku z uwagi na rosnące koszty działalności. Prąd dla firm (stawka za zużycie) we wrześniu zdrożał o 50–300%, w zależności od dostawcy.

Wzrosną też stawki za gaz i jego dostawę, także dla odbiorców indywidualnych. Według URE opłaty dla gospodarstw domowych wzrosną o 0,5–0,7% – zimą może to być już 40% (vide słynny wywiad w Gościu Wiadomości TVP). Podwyżki na początku 2023 najpewniej będą znacznie większe, co boleśnie odczuje wiele firm. Część zlikwiduje, zawiesi lub ograniczy działalność, reszta przerzuci koszty na odbiorców, co finalnie dotknie konsumentów. Dobrą informacją jest stabilizacja i powolny spadek cen węgla opałowego.

Ceny i produkcja żywności

Problemy z produkcją azotu czy dwutlenku węgla przez państwowych producentów sprzed kilku miesięcy mogą wywindować ceny m.in. mleka, nabiału, mięs (zaburzone łańcuchy chłodzenia) i napojów gazowanych. Część producentów jajek, makaronu i browarów ma rozważać wstrzymanie lub ograniczenie produkcji. Według części analityków gwałtowny wzrost cen nawozów może mocno zredukować poziom przyszłorocznej produkcji żywności w Polsce.

Decyzje rządu i instytucji państwowych

Według różnych szacunków tarcze antyinflacyjne obniżyły odczyty inflacyjne o ok. 2–3 punkty procentowe – to zasługa głównie obniżenia stawek VAT na energię. Inne działania w ramach tych programów sprzyjają wzrostom cen. Tarcze antyinflacyjne będą obowiązywać przynajmniej do końca grudnia, w życie weszła ustawa o tzw. dodatku węglowym. 

Termin składania wniosków minął 30 listopada 2022 r. Niektóre samorządy obawiają się, czy otrzymają środki rządowe w deklarowanym terminie. Włodarze miast, wsi i gmin donoszą również, że część odbiorców nie zgłasza się po zamówiony opał i węgiel zalega na składach.

Zdaniem ekonomistów takie bezpośrednie wsparcie finansowe nie pomaga w walce z inflacją i jej długofalowymi skutkami. Tarcza antyinflacyjna w 2023 roku ma wprawdzie nadal obowiązywać, ale „w zmienionej formie” – kolejne szczegóły mają być przedstawiane sukcesywnie, wielu decyzji jeszcze nie podjęto. Najprawdopodobniej VAT na żywność pozostanie na poziomie 0% przez kolejne pół roku. Powrót stawek VAT za energię do podstawowych 23% może zwiększyć inflację w Polsce o ok. 0,5–1 pkt proc. w odczytach rdr., choć premier zapowiedział „amortyzowanie cen innymi mechanizmami”.

Czym jest inflacja? Najważniejsze definicje, pojęcia i wskaźniki

W treści oficjalnych raportów GUS-u próżno szukać takiego terminu. Instytucja uznaje go za potoczny, choć NBP posługuje się nim w znacznie szerszym zakresie. Inflacja to zjawisko postępującego spadku wartości pieniądza, które objawia się głównie powszechnym wzrostem cen towarów i usług we wszystkich branżach, kategoriach i sektorach – za taką samą sumę kupisz mniej, niż wcześniej. Nie należy mylić jej z samymi podwyżkami cen. Między innymi dlatego, że z powodu zachowań konsumentów zmienia się koszyk dóbr podstawowych, których wartość bada GUS.

W niektórych dokumentach i artykułach spotkasz się także z CPI – skrótem od angielskiego Consumer Price Index, czyli indeksu cen konsumenta, nazywanego też indeksem kosztów życia. Kiedy CPI rośnie i pozostaje dodatnie – tak jak w styczniu 2023 r. w Polsce – można mówić o inflacji. Kiedy spada poniżej 0,0%, pojawia się jej przeciwieństwo, czyli deflacja. Część mediów podaje wskaźnik HICP (Harmonised Index of Consumer Prices), czyli zharmonizowany wskaźnik cen konsumpcyjnych.

Niektórzy ekonomiści preferują wskaźnik inflacji bazowej, który do pewnego stopnia wyłącza czynniki, których nie można kontrolować poprzez narzędzia polityki pieniężnej (m.in. sezonowość, szoki popytowe i podażowe). Od marca 2009 r. Narodowy Bank Polski podaje aż 4 miary inflacji bazowej w odniesieniu do dodatniego CPI. Poniżej wyniki za grudzień 2022 – w momencie publikacji artykułu NBP nie podał danych za styczeń i luty 2023:

• inflacja po wyłączeniu cen administrowanych –17,1% rdr., 0,1% mdm.; 
• inflacja po wyłączeniu cen najbardziej zmiennych – 15,0% rdr., 0,7% mdm.;
• inflacja po wyłączeniu cen żywności i energii – 11,5% rdr., 0,6% mdm.;
• 15% średnia obcięta – 14,4% rdr., 0,5% mdm.

Główne przyczyny inflacji w Polsce. Czynniki wewnętrzne i zewnętrzne

W rozmowie z Polską Agencją Prasową wiceminister finansów Artur Soboń przekonywał, że wysoka inflacja w ostatnich miesiącach w Polsce wynika przede wszystkim z czynników zewnętrznych. Wskazywał na globalne ceny energii i paliw, niedobory na rynku żywności, działania wojenne, sankcje wobec potentatów surowcowych (Rosję, ale nie tylko) i ich działania odwetowe oraz zaburzenia w globalnym łańcuchu dostaw.

Na logistykę wpływają m.in. długofalowe konsekwencje pandemii COVID-19 (vide sytuacja w Chinach i innych krajach Azji), ale też pomniejsze kryzysy. Takie jak zablokowanie Kanału Sueskiego na blisko tydzień przez kontenerowiec Ever Given czy kwestia krajowej infrastruktury (przeładunek węgla, elektrownia Ostrołęka-3 itd.).

W rozmowach o przyczynach inflacji w Polsce – nie tylko w styczniu 2023 r. – politycy opozycyjni oraz część ekspertów koncentruje się na czynnikach wewnętrznych. Wzrost cen wynika również nadmiernej emisji pieniądza przez NBP, rozbudowanych programów świadczeń socjalnych i pomocowych (m.in. 500+, kolejne rządowe tarcze), braku dyscypliny wydatków publicznych, niedostosowania struktury gospodarki do aktualnych realiów ekonomicznych czy zaburzonych relacji pomiędzy krajowym popytem a podażą. Jak łatwo się domyślić, przyczyny inflacji akcentowane w poszczególnych wypowiedziach wynikają nie tylko z obiektywnej oceny rzeczywistej sytuacji, ale i bieżących potrzeb politycznych.

Czy inflacja w Polsce w lutym 2023 r. była wysoka? To zależy, jak i z kim się porównywać

W całej Unii Europejskiej trendy wzrostu inflacji obserwuje się już od lipca 2021 r. Jednak kryzys cenowy nie dotyka wszystkich państw członkowskich w takim samym stopniu. Niektóre kraje unijne przekroczyły już próg 20–procentowej inflacji rok do roku, w innych wskaźniki CPI nie dobiły jeszcze do 7%. Wynika to m.in. ze zróżnicowanego kształtu gospodarek, miksu energetycznego, decyzji banków centralnych, waluty, zakresu opieki socjalnej i wielu innych czynników.