Każdy kraj ma ustalone rodzaje podatków oraz kwestie związane z ich wysokością. VAT jest jedną z obowiązkowych opłat obejmujących towary. Nieco podobne do niego są różnego rodzaju akcyzy, które jednak obejmują znacznie mniej produktów. Podatek VAT jest za to czymś całkowicie odmiennym od PIT-u i CIT-u, czyli podatków od osób fizycznych oraz prawnych. Regulacje te dotyczą bowiem wyłącznie osób prywatnych lub prowadzących działalność gospodarczą i nie mają związku z produktami lub usługami. VAT jest obowiązkiem wielu przedsiębiorców, dlatego przed założeniem biznesu warto dowiedzieć się więcej o podatku od towarów i usług. Sprawdź, jakie są stawki, jak i kiedy się rozliczać i poznaj najważniejsze przepisy!
Co to znaczy VAT – wyjaśnienie terminu
VAT bywa nazywany podatkiem od wartości dodanej. Oznacza to, że opłacają go wszyscy – zarówno kupujący, jak i sprzedający. Jest to rodzaj opłaty pobieranej przez państwo za obrót towarami oraz udzielanie usług, stąd jego polska nazwa – Podatek od Towarów i Usług. To właśnie skrót od tego terminu, czyli PTU, widnieje na paragonach, które są dowodem sprzedaży i jednocześnie zawarcia transakcji między sprzedającym a kupującym. Omawiany rodzaj opłat występuje na każdym etapie produkcji, a w niektórych przypadkach przy okazji sprowadzania towaru. Istnieją jednak zasady pozwalające na odliczanie kosztów. Omawiamy je w dalszej części artykułu.
Podatek VAT – definicja i wprowadzenie opłat w Polsce
Podatek od towarów i usług ma swoje korzenie już w latach 20. XX wieku. Formalnie został on jednak wprowadzony dopiero w latach 50. ubiegłego stulecia. Pionierem jego kodyfikacji była Francja. W Unii Europejskiej ogólna dyrektywa dotycząca obrotu przedmiotami została wydana w 1967 roku. Wprowadzała ona harmonizację podatkową państw członkowskich, ustalając wspólne zasady. W Polsce VAT wprowadzono w 1993 roku. Ustawa nie funkcjonuje jednak w niezmienionym kształcie od daty jej wejścia w życie. W 2004 roku, czyli wraz ze wstąpieniem Polski do Unii Europejskiej, konieczne było dostosowanie polskiego prawa podatkowego do tego ogólnoeuropejskiego. Od tamtego czasu do ustawy wprowadza się jedynie drobne zmiany.
VAT – kto go opłaca? Podatek dla konsumentów
Mimo że każdy przedsiębiorca ma obowiązek opłacania VAT-u, to jego koszta ponoszą przede wszystkim osoby korzystające z danych usług lub kupujące produkt. Mechanizm rozliczania jest bowiem tak skonstruowany, by sprzedawca mógł zarobić na swoim produkcie, a jego działalność była opłacalna. Nie jest on ostatecznym konsumentem własnej działalności, gdyż tę rolę przejmują jego klienci. Rozliczając podatek, przedsiębiorca płaci kwotę zależną od wartości netto towaru. Jest to sprawiedliwy przelicznik, który nie obciąża osoby prowadzącej działalność.
VAT należny a naliczony – różnice
Istnieją dwa główne typy omawianego podatku. VAT należny jest właściwą wartością podatku, która pochodzi od sprzedaży danych produktów lub świadczenia usług. To właśnie kwota, którą przedsiębiorcy wpłacają do skarbówki. Podatek naliczony jest zaś opłatą, którą uiszcza właściciel przedsiębiorstwa. Odnosi się ona do nabywania wszystkiego, czego potrzebuje on do prowadzenia własnej działalności. Najprościej mówiąc, jest to podatek, jaki płaci on w stosunku do różnych podwykonawców. Warto tutaj zaznaczyć, że prawo podatkowe dopuszcza tutaj istnienie pewnych ulg. Pozwalają one na pomniejszenie kwoty podatku należnego o wartość naliczonego.
Jak wygląda nowa struktura stawki VAT?
Prowadzenie działalności wiąże się przede wszystkim ze składaniem odpowiednich zeznań podatkowych. Są one podstawą ewidencji oraz stanowią dowód prowadzenia działalności. 1 października 2020 roku wprowadzono nowe przepisy dotyczące rozliczania VAT. Od tego czasu w JPK (Jednolitym Pliku Kontrolnym) struktura została podzielona na część ewidencyjną i deklaracyjną. Wprowadzenie jednolitego systemu ma za zadanie usprawnić opłacanie podatku. Całość należy wówczas składać do 25. dnia miesiąca następującego po okresie rozliczania.
VAT – jakie czynności wymagają opodatkowania?
Oczywiście, istnieje wykaz czynności, od których trzeba zapłacić podatek. Lista precyzuje zakres prowadzonej działalności i pozwala zorientować się, kiedy trzeba uregulować VAT. Wszystkie te kwestie precyzuje artykuł 5. Ustawy o podatku od towarów i usług. Wymienia on:
- prowadzenie sprzedaży towarów objętych remanentem likwidacyjnym;
- eksportowanie towarów z innych państw;
- wewnątrzwspólnotową dostawę towarów;
- wewnątrzwspólnotowe nabywanie towarów, za które pobierane jest wynagrodzenie na terytorium Polski;
- importowanie produktów z państw trzecich;
- odpłatny transport towarów;
- świadczenie usług na terytorium naszego kraju.
Co stanowi podstawę do opodatkowania VAT?
Opodatkowaniu podlega każda zapłata za dany przedmiot lub usługę, jaką otrzymał konsument. Podatek może być też opłacany na poczet przyszłej transakcji, na przykład podczas wysyłki czegoś w inne miejsce. Warto zaznaczyć, że do VAT-u wliczają się także wszelkiego rodzaju dopłaty, takie jak dotacje czy subwencje. Jeżeli mają one wpływ na cenę towaru lub usługi, to muszą ulec stosownemu opodatkowaniu. Podstawa opodatkowania bywa wówczas powiększona o koszty cła lub podatków oraz kwoty dodatkowe, czyli np. cenę opakowania, ubezpieczenia i przetransportowania. Jest również możliwość płacenia podwójnego podatku.
Jakie są stawki VAT w Polsce?
Podstawową wartością podatku od towarów i usług w Polsce jest 23% ceny towaru. Istnieją jednak stawki obniżone o różnych progach. VAT może różnić się w zależności od rodzaju usług oraz sprzedawanych przedmiotów. Wartości wynoszą kolejno:
- 8% – próg ten jest zarezerwowany na wszelkie prace przy stawianiu budynków mieszkalnych i towarzyszących, czyli budowanie, montaż, a także remonty i konserwację powstałych już budowli. W stawkę nie wlicza się lokali użytkowych oraz części gastronomicznych. Jeśli chodzi o produkty, to należy wymienić przede wszystkim cukier, ciasta i kawę. Do progu zaliczają się także pasze i nawozy, a także artykuły higieniczne, wata i igły. Ostatnią kategorią produktów jest sprzęt przeciwpożarowy;
- 5% – kategoria obejmuje usługi związane z działaniem na łonie natury, czyli rolnictwo, rybołówstwo i leśnictwo. Tą stawką są też objęte artykuły spożywcze, np. kasze, zboża i warzywa oraz to pochodzenia zwierzęcego, czyli mięso, ryby, mleko i tłuszcze. Oprócz jedzenia do kategorii wlicza się książki oraz mapy;
- 0% – najniższy próg podatku VAT dotyczy usług transportu międzynarodowego, a także wewnątrzwspólnotowej dostawy towarów. Zerowym podatkiem objęte są także eksport i niektóre usługi szkoleniowe. Do klasyfikacji zalicza się także dostawy komputerów, jednak wyłącznie te do szkół i placówek edukacyjnych.
W jaki sposób podatki VAT są chronione przed oszustwami podatkowymi?
Luka podatkowa pozwala wielu nieuczciwym przedsiębiorcom korzystanie z mniejszych kosztów przewozu towarów. Wprowadza się zatem specjalne strategie mające wyeliminować oszustwa w systemie VAT. Jedną z nich jest mechanizm podzielonej płatności, który wykorzystuje komunikat przelewu. Inną metodą jest biała lista podatników. Nakazuje ona weryfikację rachunków bankowych kontrahentów i porównanie ich z danymi w rejestrze.
Stawka VAT w Polsce – kto jest zwolniony z płacenia podatku?
Nie każdy przedsiębiorca ma obowiązek odprowadzania podatku od swoich towarów lub usług. Z VAT mogą zostać zwolnione osoby, które w poprzednim roku podatkowym miały dochody nieprzekraczające 200 tysięcy złotych. Trzeba tutaj zaznaczyć, że zwolnienie nie dokonuje się automatycznie. Trzeba bowiem wypełnić specjalne zgłoszenie rejestracyjne. Bez dokumentu trzeba będzie rozliczyć się z danego roku, niezależnie od tego, jakiej wysokości były przychody.
VAT – kto jeszcze nie płaci podatku?
Nie wszystkie rodzaje działalności muszą mieć niższy niż 200 tysięcy złotych próg dochodowy. Wśród działalności, które są zwolnione z płacenia VAT-u, są na przykład:
- usługi pocztowe;
- zajęcia edukacyjne (publiczne i prywatne);
- sektor ochrony zdrowia;
- działalność kulturalna (z wyłączeniem prowadzenia wydawnictw lub sprzedaży biletów wstępu na spektakle);
- ośrodki sportowe;
- ubezpieczenia i fundusze inwestycyjne;
- część placówek szkoleniowych, zwłaszcza te dofinansowane w minimum 75% ze środków publicznych;
- domy akademickie oraz internaty;
- pomoc społeczna.
Grupą osób, które również są zwolnione z podatku są osoby do 26 roku życia.
Jak i kiedy rozliczać stawki podatkowe VAT?
Aby obliczyć stawki podatku VAT danego towaru lub usługi, trzeba pomnożyć wartość netto sprzedanych rzeczy przez stawkę podatku. W większości przypadków będzie to zatem 23%. Jeśli prowadzisz działalność, powinieneś uwzględnić różnicę między podatkiem należnym a naliczonym, aby nie przepłacić na prowadzeniu działalności. Płatności VAT możesz dokonywać w planie miesięcznym lub kwartalnym. Warto rozważyć to, która z nich będzie wygodniejsza.
VAT jest jednym z podatków, z którym większość osób ma do czynienia niemal codziennie. Jeśli jesteś przedsiębiorcą, powinieneś lepiej niż konsument orientować się w systemie podatkowym. Mamy nadzieję, że nasz artykuł pomoże zwłaszcza tym osobom, które dopiero planują rozpocząć działalność.
- Podatki w Polsce – ile ich jest? Przekonaj się, jak liczne są podatki obowiązujące w Polsce!
- Podatek należny a naliczony – czym się różnią? Jak odliczyć nadwyżkę podatku VAT od towarów i usług?
- Podatek naliczony i należny – najważniejsze informacje o VAT dla przedsiębiorców
- Podatek cukrowy – czy obejmuje tylko słodzone napoje? Sprawdź, co konsumenci muszą wiedzieć o wprowadzonej opłacie za cukier
- Podatek CIT 2024 – wszystko, co powinien o nim wiedzieć właściciel firmy