Niemcy od dłuższego zmagają się z wysoką inflacją. Co kilka tygodni mieliśmy informacje o kolejnych rekordach cenowych w RFN w ciągu ostatnich 20, 40 czy 50 lat. Teraz można mówić o pewnym ustabilizowaniu sytuacji, tj. równomiernych podwyżkach. Wstępne odczyty inflacji w Niemczech za kwiecień 2023 (rok do roku) to 7,2% CPI i 7,6% HICP rok do roku. W ujęciu miesięcznym odpowiednio 0,4% i 0,6%.
Inflacja w Niemczech. Kwiecień 2023 to CPI 7,2% rok do roku
Tak wskazują wstępne szacunki upublicznione przez Destatis, czyli Niemiecki Urząd Statystyczny. Podobnie jak GUS w Polsce, dokładniejsze dane zaprezentuje później, w połowie miesiąca. Na początku roku zaktualizowano wagę wskaźników, Niemcy dodatkowo zmienili tzw. rok bazowy. Głównym odnośnikiem jest już 2020, a nie 2015 rok. Trzeba przy tym pamiętać o lockdown’ach i zmianach w strukturze wydatków w pierwszym roku pandemicznym.
Zazwyczaj wstępne wskaźniki zwykle nie odbiegają znacząco od finalnych pomiarów. Inflacja w Niemczech – kwiecień 2023 do analogicznego miesiąca poprzedniego roku – najprawdopodobniej wyniesie 7,2% CPI. Analitycy spodziewali się odczytów na poziomie 7,3%. Nieznaczne lepsze od oczekiwań były również odczyty miesiąc do miesiąca.
Niemiecka inflacja – kwiecień do marca 2023
W skali całego kraju, w ujęciu miesiąc do miesiąca, niemieckie ceny wzrosły o ok. 0,4%. Tutaj eksperci oczekiwali 0,5% CPI mdm. W swoich opiniach zaznaczają, iż w niektórych landach wyniki mogą być mniej optymistyczne od odczytów dla całych Niemiec. Dlatego komunikat o szybkich szacunkach Destatis spotkał się z natychmiastowymi komentarzami ekspertów, które studzą nadzieje i oczekiwania.
Ostatnie spadki wskaźników nie oznaczają rychłego końca inflacji w Niemczech. Ceny wciąż rosną w stosunkowo wysokim tempie, nawet jeśli słabiej w porównaniu do końcówki zeszłego roku. A za spadek odczytów odpowiadają głównie ceny energii i surowców na światowych rynkach, które po agresji Rosji na Ukrainę wystrzeliły w górę, a obecnie spadają do poziomów sprzed 2021 roku. Kolejny czynnik to długofalowy wpływ trzeciego pakietu pomocowego, uchwalonego przez niemiecki rząd we wrześniu 2022:
- tymczasowa obniżka VAT na gaz i ciepło systemowe z 19% na 7%;
- pokrycie kosztów gazu i ogrzewania za jeden miesiąc;
- wprowadzenie maksymalnych cen energii (gazu, prądu, ciepła) do określonego poziomu zużycia.
Inflacja w kwietniu 2023 najbardziej odbiła się na cenach żywności w Niemczech
Produkty spożywcze podrożały o 17,2% rok do roku – to wprawdzie odczyty wyraźnie niższe niż w poprzednich miesiącach, ale wciąż znacznie wyższe od średnich wskaźników dla tej kategorii za cały 2022 rok. Negatywny trend staje się coraz silniejszy od kilku miesięcy. Ceny energii również rosną, nawet jeśli zdecydowanie wolniej, niż miało to miejsce rok czy parę miesięcy temu. W tej kategorii kwiecień 2023 był droższy o 6,8% w porównaniu z analogicznym miesiącem zeszłego roku.
Pozostałe grupy główne kategorii używanych do obliczania wskaźnika inflacyjnego CPI oraz ich odczyty w Niemczech rok do roku:
- dobra i artykuły podstawowe ogółem – 9,3%;
- usługi – 4,7%;
- opłaty za wynajem/czynsz – 2,0%.
Inflacja HICP w Niemczech za kwiecień 2023. Zharmonizowane ceny konsumpcyjne wyższe miesiąc do miesiąca
Zharmonizowany indeks cen konsumpcyjnych bierze pod uwagę nieco inne kategorie, poszczególnym towarom i usługom przypisuje inną wagę. Według wskaźnika HICP inflacja w Niemczech w kwietniu 2023 wyniosła 7,6% rdr. i 0,6% mdm.
To odczyty niższe od oczekiwań przedstawianych wcześniej przez ekspertów w mediach – 7,8% rdr. i 0,8% mdm. Według tej metodologii wzrost cen również nieco zwolnił, choć analitycy spodziewali się nieco gorszych wyników. Jeszcze w lutym wskaźniki HICP wyniosły 9,3% rdr. i 1,0% mdm, natomiast w marcu spadły odpowiednio do 7,8% i 1,1%.
Niemiecka inflacja, kwiecień 2023. Skąd coraz wyższe ceny w Niemczech?
Według Destatis głównymi czynnikami napędzającymi wzrost cen w Niemczech w kwietniu 2023 roku były wydarzenia zewnętrzne, jednak „środek ciężkości” przesunął się z cen energii na ceny żywności. Trzeba pamiętać, że wiele czynników i wydarzeń jest ze sobą ściśle powiązanych:
- wojna Rosji z Ukrainą:
- zamknięcie Nord Stream 2 przed otwarciem gazociągu;
- działania odwetowe Rosji w odpowiedzi na sankcje;
- spadek produkcji rolnej na Ukrainie, import żywności z tego kierunku niższy od zapotrzebowania;
- długofalowe konsekwencje pandemii COVID-19:
- zaburzenia w łańcuchu dostaw;
- wstrzymywanie produkcji;
- zwolnienia pracowników.
Przyczyny, skutki i składowe inflacji w Niemczech. Odczyty średnioroczne za 2022 rok
W całym 2022 r. inflacja CPI wyniosła 7,9%. Najwyższy odczyt CPI rdr. to 10,4% za październik, najniższy – 4,9% w styczniu. Średnioroczny wskaźnik HICP to 8,7%. Ceny energii i żywności najmocniej napędzały inflację w całym kraju.
Na sytuację w Niemczech wciąż mocno wpływa synergiczny efekt sytuacji międzynarodowej oraz wieloletniej polityki energetycznej kraju (ograniczanie i wstrzymywanie dostaw rosyjskiego gazu, zamykanie elektrowni atomowych).
Dr Ruth Brand z Destatis wskazał wojnę na Ukrainie, kryzys energetyczny i zaburzenia w eksporcie żywności ze wschodu jako główne przyczyny rekordowych odczytów. Uszkodzenie gazociągu Nord Stream nie wpłynęło na przyspieszenie wzrostu cen energii w Niemczech. Nasi zachodni sąsiedzi sprowadzają surowiec z innych źródeł, a ceny gazu na rynkach międzynarodowych przestały rosnąć w tempie z poprzednich miesięcy.
Inflacja w Niemczech 2022 – średnioroczne wzrosty cen energii i żywności
Ceny nośników energii na rynku niemieckim wzrosły o 34,7% w porównaniu z 2021 r. Wczesną jesienią odczyty dla tego czynnika inflacyjnego były wyraźnie wyższe niż na początku 2022 r. – 43,9% we wrześniu i 43% w październiku, 38,7% w listopadzie. Średnioroczny odczyt wynika głównie z dwóch faktów:
- duże wzrosty cen na rynku energii zaczęły się ponad rok temu;
- końcówka 2022 roku przyniosła pewną stabilizację i wyhamowanie wcześniejszych trendów.
Bardzo dotkliwe dla Niemców są rosnące ceny żywności. W całym 2022 r. było to średnio 13,4%, ale w poszczególnych miesiącach odnotowywano wzrosty nawet o ponad 20–21%. . W pierwszych miesiącach zeszłego roku dynamika zmian w tym sektorze była wyraźnie słabsza. Inflację widać także po cenach usług (średnioroczny wzrost rok do roku to 2,9%) oraz podwyżkach czynszów.
Inflacja w Niemczech – jak reagują sami Niemcy?
Latem 2022 r. w związku z utrzymującą się inflacją, Fundacja Hansa Böcklera przeprowadziła badania zachowań i planów konsumentów:
- ponad 66% Niemców zamierza oszczędzać na prądzie i paliwie;
- ok. 60% planuje ograniczyć wydatki na ogrzewanie i ciepłą wodę;
- 53% ankietowanych deklaruje rzadsze zakupy butów i odzieży;
- 39% planuje kupować mniej używek i zredukować budżet na jedzenie.
Część komentatorów zwraca uwagę, że tak radykalne cięcia w planach obywateli wynikają z niemieckiej pragmatyczności oraz historii. Hiperinflacja z czasów międzywojennych doprowadziła do wielu dramatów, pozwoliła też dojść do władzy NSDAP.
Jak Niemcy walczą z inflacją? Przegląd działań władz federalnych
Od początku maja ponownie funkcjonuje jeden bilet na całą komunikację publiczną w kraju – tym razem za 49 euro miesięcznie. Wprowadzono też model subskrypcyjny – trzeba zrezygnować z usługi, inaczej ponownie zostanie naliczona opłata, nie wystarczy po prostu nie kupować kolejnej przejazdówki.
Bilet pozwala korzystać ze wszystkich środków transportu, bez względu na lokalne taryfy cenowe w poszczególnych landów. Mają postać wyłącznie cyfrową i są imienne. Nie można przekazać swojego Deutschlandticket innej osobie. Na ten program rząd federalny planuje przekazać 1,5 mld € – pozostałe koszty będą pokrywane równo przez władze centralne i regionalne.
W grudniu 2022 rząd jednorazowo pokrył wszystkie opłaty za gaz i ogrzewanie. Ten ruch obniżył tempo wzrostu cen energii. Regularnie pojawiają się nowe działania osłonowe, co utrudnia szacowanie ich wpływu na kolejne odczyty inflacji w Niemczech. Latem wprowadzono zniżki na paliwa oraz biletu za 9 euro miesięcznie. Ulga podatkowa i pierwsza możliwość przejazdu komunikacją publiczną na jednym bilecie skończyły się 31 sierpnia 2022.
Destatis podkreśla, że na podstawie szybkiego szacunku inflacyjnego nie można określić, ile punktów procentowych w odczytach to efekty tych niemieckich tarcz antyinflacyjnych. Wciąż czekamy na oficjalne podsumowanie, które odpowie na pytanie, jak zostały zrealizowane oficjalne cele:
- ograniczenie zużycia paliw;
- oszczędność energii;
- finansowe odciążenie społeczeństwa (i jak przypuszcza część analityków – zahamowanie spadku wydatków na konsumpcję dzięki oszczędnościom w domowym budżecie).
Wpływ działań niemieckiego rządu na inflację w kraju
W związku ze zwiększonym zapotrzebowaniem na gaz (sezon grzewczy) i podwyżkami cen energii niemiecki rząd zdecydował się obniżyć stawkę VAT na gaz ziemny i ciepło z 19 do 7 procent. Według Destatis ten ruch wpłynął na obniżenie inflacji w Niemczech w październiku, listopadzie i grudniu 2022 roku.
Niższe stawki VAT mają obowiązywać do marca 2024 roku, czyli znacznie dłużej niż wcześniejsze ulgi paliwowe i transportowe. Jednocześnie w tym samym czasie odbiorcy gazu w Niemczech będą płacić nową opłatę gazową na rachunkach i fakturach.
Wakacyjna ulga paliwowa i krajowy bilet miesięczny za 9 € kosztowały niemiecki budżet ok. 2,5 miliarda euro. Rząd federalny już zdecydował o wprowadzenie podobnego rozwiązania co najmniej do końca 2023 roku. Na początku lipca 2022 niemiecki bank centralny rozpoczął cyklu stopniowych podwyżek stóp procentowych.
Do końca września obowiązywały kolejne pakiety ulg, skierowane głównie do osób o niskich i średnich dochodach. Być może działania pomocowe zostaną przedłużone – wspominali o tym już kanclerz Olaf Scholz, prezydent Frank-Walter Steinmeier i wielu innych polityków.
Obywatele Niemiec mogą policzyć, jak dostosować swoje wydatki do obecnej inflacji w kraju
Część komentatorów zwraca uwagę, że przywykli do dobrobytu Niemcy niekoniecznie potrafią oszczędzać na dobrach konsumpcyjnych – a wobec kolejnych podwyżek, zwłaszcza za prąd i gaz, mogą nie mieć innego wyjścia. Destatis opracował Osobisty Kalkulator Inflacji, który ma pomóc obywatelom w dostosowaniu wydatków do zmieniających się cen poszczególnych produktów i usług. Inflacja dotyka każdego, ale w różnym stopniu z uwagi na zróżnicowane profile wydatków.
Skutki wysokiej inflacji w Niemczech – przegląd wydarzeń minionych miesięcy
Analitycy przewidywali, że jeszcze w 2022 r. lub w pierwszym kwartale 2023 r. padnie nowy rekord inflacji w Niemczech (RFN). Ostatnie odczyty są wprawdzie lepsze, ale eksperci nie są optymistycznie nastawieni – za największy problem uważają sytuację na rynku surowcowym.
Ewentualna niemiecka recesja odbije się negatywnie także na polskiej gospodarce – z naszym zachodnim sąsiadem prowadzimy intensywną wymianę handlową. W 2021 r. eksport do Niemiec stanowił ok. 29% całkowitej sprzedaży towarów z Polski za granicę, a więzi gospodarcze obejmują wiele innych dziedzin.
W związku z rekordami inflacji eksperci obniżają przewidywania względem niemieckiego PKB. W 2021 r. Niemcy cieszyli się 2,6-procentowym wzrostem PKB. Dane za pierwsze półrocze 2022 r. pokazywały wzrost w tempie 1,8%. W trzecim kwartale 2022 r. niemieckie PKB wzrosło o 1,2% rdr. i o 0,4% kdk.
Tymczasem analizy na 2023 rok zmieniają się jak w kalejdoskopie – wiosną mówiono o 3- lub 4-procentowym wzroście, jesienią przewidywano spadek o 0,4%, potem taki sam wzrost. Ostatnie dane Destatis to +1,9% za cały 2022 rok i 0,0% za I kwartał 2023 r..
Inflacja w Niemczech a sytuacja w Europie – strefa euro
Często można spotkać się z opiniami ekspertów, że inflacja w Niemczech nie jest reprezentatywna dla całej strefy euro z powodu wyraźnie silniejszej gospodarki. Potwierdzały to m.in. „rozjeżdżające się” odczyty wskaźników HICP dla całej wspólnoty – z reguły jednak niemieckie wyniki były niższe od średniej, ale to zmieniło się w ostatnich miesiącach.
Porównywanie wskaźników CPI i unijnego HICP w poszczególnych krajach jest obecnie niemiarodajne z uwagi na różne działania antyinflacyjne w poszczególnych państwach. To m.in. limity cen na energię, paliwa czy tymczasowe obniżanie różnych stawek podatkowych.
W kwietniu 2023 inflacja w Niemczech prawdopodobnie będzie wyższa od odczytów dla wszystkich państw posługujących się wspólną walutą. Według danych Eurostatu HICP za poprzedni miesiąc w strefie euro zatrzymał się na 7,0% rdr. W lutym było to 8,5%, w styczniu 8,6%, w grudniu 9,2%, a rekordowe 10,6% padło w październiku 2022 r.
Działania EBC w związku z inflacją w państwach strefy Euro
W lipcu Europejski Bank Centralny podjął działania zmierzające do zacieśnienia polityki pieniężnej. Nastąpiło zakończenie programu APP (skup aktywów) i rozpoczęto cykl podwyżek stóp procentowych o 50–75 pb. We wrześniu EBC podwyższył stopy procentowe o 75 pb., w październiku i marcu wykonał kolejny taki ruch. Od 10 maja główne stawki będą wynosić:
- stopa procentowa podstawowych operacji refinansujących – 3,75%;
- stopa kredytowa – 4,0%;
- stopa depozytowa – 3,25%.
Zdaniem wielu ekonomistów główna stopa procentowa EBC nawet na poziomie powyżej 4% to byłoby wciąż za mało, by realnie zahamować spadek wartości pieniądza i ustabilizować kurs euro do dolara amerykańskiego. Obecnie wskaźniki są ponad 2 razy wyższe od zakładanego celu inflacyjnego.
- Inflacja w Polsce – kwiecień 2023
- Inflacja w Europie 2022 – na co wpływa? Ile wynosi w Polsce i innych krajach?
- Inflacja w Polsce 2022 – na jakim jest poziomie? Co wpływa na wysokość inflacji?
- Inflacja w Czechach – kwiecień 2023
- Inflacja w Turcji – kwiecień 2023. Utrzymuje się tendencja spadkowa
Zobacz również:
