Prowadzenie małego biznesu wykonywanego w domu nie musi wiązać się z prowadzeniem działalności gospodarczej. Odpowiedzią na tę potrzebę jest działalność nierejestrowana, która pojawiła się w Polsce w 2018 roku. Czym ona jest?
Wiele osób prowadzi drobny biznes domowy równolegle do etatu. Może to być m.in. udzielanie korepetycji, krawiectwo czy też pieczenie ciast i ciasteczek. Jeszcze do niedawna osoby takie często decydowały się na pracę w szarej strefie i unikanie płacenia podatków, ze względu na duże koszta prowadzonej dodatkowo firmy. W 2018 roku w Polsce zaczęły obowiązywać nowe przepisy i tzw. konstytucja biznesu. Na jej podstawie uwarunkowano działalność nierejestrowaną. Dzięki niej prowadzenie małego biznesu w domu i rozliczanie się z urzędem skarbowym stały się opłacalne. Na czym to polega?
Działalność nierejestrowana 2026 – co to takiego?
Zgodnie z Prawem Przedsiębiorców z 26 stycznia 2018 roku w Polsce możliwe jest prowadzenie działalności nierejestrowanej, która nie ma statusu tradycyjnej firmy. Tą staje się dopiero wtedy, gdy dana osoba przekroczy kwotę przychodów regulowaną w ustawie. Wynosi ona 50% kwoty minimalnego wynagrodzenia w Polsce w danym miesiącu. Ponadto działalność tego typu powinna być zorganizowana, prowadzona we własnym imieniu i w sposób ciągły, a także mieć charakter zarobkowy. Pod tym względem zapisy mieszczą się w definicji działalności gospodarczej. Jeżeli kwoty przychodów z tego przedsięwzięcia są niskie, to nie ma potrzeby zakładania firmy ze wpisem do CEIDG. Można ją prowadzić bez rejestracji. W dużym skrócie jako działalność nierejestrową określa się drobne przedsięwzięcie zarobkowe prowadzone przez osoby fizyczne.
Kto może prowadzić działalność nierejestrowaną?
Aby móc prowadzić działalność tego typu, należy spełnić określone kryteria. Przede wszystkim w okresie ostatnich 60 miesięcy dana osoba nie mogła wykonywać działalności gospodarczej. Z tej opcji nie mogą skorzystać również osoby będące w spółce cywilnej. Wyjątek stanowi sytuacja, gdy w ciągu minionych pięciu lat działalność gospodarcza była zawieszona. Jest to równoznaczne z jej niewykonywaniem. Kolejnym wyjątkiem jest prowadzenie biznesu poza granicami Polski, ponieważ nie koliduje to z równoległym prowadzeniem nierejestrowanej działalności w naszym kraju. Ten rodzaj zarobkowania nie może być prowadzony również przez osoby, które wykonują zawód wymagający dedykowanego zezwolenia, wpisu, licencji lub koncesji, w tym m.in. w zakresie:
- sprzedaży alkoholu;
- ochrony mienia i ludzi;
- usług detektywistycznych;
- organizacji imprez turystycznych;
- zbierania odpadów;
- pośrednictwa ubezpieczeniowego;
- prowadzenia księgowości.
Działalność nierejestrową mogą prowadzić osoby fizyczne, w tym również: osoby niepełnoletnie, rolnicy, urzędnicy i bezrobotni.
Jaki dochód można osiągnąć?
Nierejestrowana działalność zarobkowa to taka, w której przychód nie przekracza z góry ustalonego limitu. Wynosi on 50% kwoty płacy minimalnej w danym miesiącu i w pierwszym półroczu 2023 roku podwyższono go na 1745 zł, a w drugim półroczu będzie wynosić 1800 zł. Rok wcześniej limit ten wynosił 1505 zł. Przy prekroczeniu tego progu przychodów działalność przechodzi w status gospodarczej. Pomocne w kontroli skali przychodów będzie prowadzenie ewidencji przychodów i rozchodów. Jeżeli przekroczysz wskazany próg, to masz zaledwie 7 dni na zarejestrowanie biznesu w CEIDG.
Korzyści płynące z prowadzenia nierejestrowanej działalności
Na ten rodzaj działalności bardzo często decydują się początkujący przedsiębiorcy, którzy chcą założyć firmę na próbę. Kolejną grupą są osoby, które chcą prowadzić mały biznes równolegle do wykonywanej przez siebie pracy etatowej, a przychody ze sprzedaży towarów lub usług są niewielkie. Za prowadzeniem takiej działalności przemawiają określone korzyści, w tym m.in.:
- brak konieczności dokonania wpisu działalności w CEIDG, GUS i Urzędzie Skarbowym (w tym wyrabiania numerów NIP i REGON);
- zwolnienia z odprowadzania składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne;
- nie musisz płacić podatku VAT, ponieważ przychody z działalności nie przekroczą 200 000 złotych w skali roku, co jest zgodne z zapisami ustawy o VAT (zwolnienie z VAT nie przysługuje w przypadku towarów opodatkowanych podatkiem akcyzowym, tereny budowlane, metale szlachetne i inne produkty wymienione w przepisach);
- brak konieczności płacenia należnych zaliczek na podatek w formie miesięcznej lub kwartalnej.
Dodatkowe korzyści z działalności tego typu to oszczędność na prowadzeniu skomplikowanej księgowości. Zamiast tego wystarczy prowadzić uproszczoną ewidencję sprzedaży, która zawiera m.in. koszty uzyskania przychodów. Należny podatek z tej działalności płaci się na koniec roku. Pamiętaj o tym, że nie każda działalność podlega zwolnieniu z VAT, dlatego warto zapoznać się ze szczegółowymi informacjami zawartymi w ustawie lub skonsultować swój status ze specjalistą w zakresie księgowości.
Obowiązki przy nierejestrowanej działalności
Osoba prowadząca działalność tego typu ma określone obowiązki do spełnienia. Podstawowe z nich to:
- prowadzenie uproszczonej ewidencji sprzedaży;
- przestrzeganie i respektowanie praw konsumentów;
- wystawianie faktur i rachunku, jeżeli kupujący ma takie żądanie;
- rozliczanie przychodów w zeznaniu rocznym PIT-36 w ramach zasad skali podatkowej.
Oznacza to, że prowadząc nierejestrowaną działalność, nie musisz zawsze wystawiać rachunku. Obowiązek ten dotyczy sytuacji, gdy wymaga tego kupujący twoje usługi lub produkty.
Jak wyglądają faktura i rachunek przy takiej działalności?
Zgodnie z Ustawą Prawo Przedsiębiorców, osoba prowadząca działalność ma obowiązek wystawienia rachunku lub faktury na żądanie kupującego. Podstawowe informacje, które muszą znaleźć się na rachunku to:
- numer kolejny;
- dane sprzedawcy i nabywcy;
- data;
- kwota do zapłaty;
- nazwa usługi lub towaru.
Nieco większe wymagania stawiane są przed fakturami. Pamiętaj o tym, że kupujący ma prawo zgłosić żądanie wystawienia faktury nawet w ciągu 3 miesięcy od dokonania zakupu. Prawidłowo przygotowany dokument musi zawierać minimum datę, numer kolejny, nazwę lub rodzaj towaru i usługi, imiona i nazwiska podatnika oraz kupującego, a także ich adresy, miarę dostarczonych towarów lub zakres wykonanych usług, cenę jednostkową oraz kwotę należną ogółem. Praktycznym rozwiązaniem jest stworzenie jednego wzoru faktury, a następnie podmienianie w nim danych.
Jak wyglądają składki na ZUS?
Tak jak już wspomniano wcześniej, osoby prowadzące nierejestrowaną działalność regulowaną przepisami nie mają obowiązku uiszczania składek ZUS. Oznacza to, że jeżeli dana osoba nie pracuje na etacie i nie ma innej możliwości płacenia składek, to nie podlega ubezpieczeniu ani nie posiada praw do wielu świadczeń, w tym m.in. macierzyńskiego, czy też chorobowego.
Podatki w ramach działalności nierejestrowanej 2026
Przychody w ramach nierejestrowanej działalności podlegają opodatkowaniu. Należy je rozliczyć w zeznaniu rocznym PIT 36, które wykorzystuje się w przypadku umowy o pracę, umowy o dzieło, czy też zlecenia. W dedykowanej rubryce dla tej działalności wpisuje się: przychody, koszty, dochód i wyliczony podatek do zapłaty. Podatek płaci się raz w roku na rozliczenie PIT i nie ma konieczności uiszczania cyklicznych zaliczek w rozliczeniach miesięcznych lub kwartalnych.
To duże ułatwienie. Opodatkowaniu podlegają tylko środki faktycznie otrzymane. Jeżeli rachunki zostały wystawione, a należności nie są uregulowane, to nie wlicza się ich do zeznania podatkowego w postaci przychodów.
Czy tego typu przedsięwzięcia podlegają kontrolą?
Możliwość prowadzenia działalności bez rejestracji nie zwalnia z urzędowych kontroli. Zgodnie z zapisami Ustawy o VAT oraz z ordynacją podatkową, każdy podmiot niezarejestrowany może podlegać kontroli. W jej ramach urzędnicy weryfikują prawidłowe funkcjonowanie nierejestrowej działalności, a także kwestię rozliczeń podatkowych i ewentualne uchybienia w tym zakresie. Właśnie dlatego wymagane jest prowadzenie dokładnej dokumentacji sprzedażowej, a także archiwizowanie dokumentów. Ponadto w przypadku wybranych rodzajów biznesu, mogą być przeprowadzane kontrole sanepidowskie.
Działalności, które nie wymagają rejestracji
Poza instytucją nierejestrowanej działalności, w Polsce wyróżnia się również rodzaje biznesów, które odgórnie nie podlegają temu obowiązkowi. Zaliczane są do nich agroturystyka prowadzona przez rolników, produkcja wina przez rolników czy rolniczy handel detaliczny.