Wierzycielem może być osoba fizyczna (np. znajomy), instytucja finansowa lub urząd skarbowy. Zobowiązanie powstaje zawsze wtedy, gdy jedna osoba ma wobec drugiej obowiązek spełnienia świadczenia. Jakie prawa mają obydwie strony? Dowiedz się podczas lektury!
Wierzyciel często kojarzony jest z windykacją i wezwaniami do zapłaty. Wiele osób nie zdaje sobie sprawy, że może być nim zarówno osoba prywatna, jak i instytucja (urząd skarbowy, bank). Warunkiem powstania zależności wierzyciel–dłużnik jest zobowiązanie, czyli prawo do żądania spełnienia świadczenia. Można domagać się spłaty należności dobrowolnie albo na drodze sądowej. Wtedy wsparcie zapewnia windykator bądź komornik, co dla dłużnika oznacza dodatkowe koszty. Aby dowiedzieć się więcej o zależnościach między stronami, które powstały np. na podstawie niedotrzymanej umowy pożyczki lub kredytu. Czytaj nasz artykuł!
Kim jest wierzyciel – stosunek prawny wobec dłużnika
Wierzyciel ma prawo, jako osoba uprawniona, żądać od wskazanej osoby spełnienia roszczenia, które wynika z łączącego ich zobowiązania. Wierzycielem może być osoba fizyczna bądź prawna, na przykład przedsiębiorstwo, spółka osobowa lub spółka handlowa. Status takiego podmiotu nie jest prawnie zdefiniowany, jednak obowiązuje ustawowa definicja zobowiązania. Kodeks cywilny wskazuje, że zobowiązanie oznacza prawo do żądania od dłużnika spełnienia świadczenia. Mogą to być pieniądze, rzeczy materialne bądź usługi. Zdarza się, że wierzyciel jest uprawniony do żądania zaprzestania konkretnych działań.
Zobowiązanie oznacza wierzytelność (wierzyciel) oraz dług (dłużnik). Można zatem stwierdzić, że wierzyciel to osoba, wobec której dłużnik jest zobowiązany spełnić określone świadczenie. Przykładem jest świadczenie pieniężne wraz z odsetkami. Dłużnik natomiast rozumiany jest jako osoba mająca wobec kogoś dług.
Rodzaje wierzycieli. Wierzyciel rzeczowy, wierzyciel osobisty, wierzyciel hipoteczny i wierzyciel alimentacyjny
Pojęcie wierzyciela jest dość pojemne. Obejmuje osoby oraz instytucje (banki, firmy pożyczkowe, urząd skarbowy itp.). Co istotne, zaniechanie spełnienia świadczenia przez dłużnika nie jest dla drugiej strony korzystne. Z tego powodu każdy rodzaj wierzyciela łączy cel odzyskania należności.
Rodzaje wierzycieli to:
- wierzyciel osobisty;
- wierzyciel rzeczowy;
- wierzyciel hipoteczny;
- wierzyciel alimentacyjny.
Wierzyciel osobisty może dochodzić swoich praw z majątku osobistego dłużnika. Rzeczowemu przysługuje zabezpieczenie wierzytelności w postaci wskazanej rzeczy. Hipoteczny oczekuje spłaty zadłużenia i obciąża konkretną hipotekę. Z kolei wierzyciel alimentacyjny ma prawo do spłaty zobowiązania z tytułu zaległych alimentów.
Prawa wierzyciela
Uprawnienia wierzyciela do dochodzenia swoich należności zależą od rodzaju świadczenia, które mu przysługuje. Wierzyciel osobisty może obciążyć nie tylko wynagrodzenie dłużnika, emerytury i renty, ale również pieniądze zgromadzone na koncie bankowym. Natomiast wierzyciel rzeczowy odzyskuje wierzytelności poprzez zabezpieczenie spełnienia świadczenie. Takie zabezpieczenie stanowi wskazana rzecz (np. samochód), do której dany wierzyciel będzie miał pierwszeństwo.
Zobowiązania, które dłużnik ma wobec wierzyciela, mogą mieć charakter alimentacyjny. Wtedy wierzyciel zyskuje specjalne uprawnienia – dług ściągany jest w pierwszej kolejności, a wysokość zajęcia jest większa niż przy innych długach. Jeśli w grę wchodzi wierzytelność hipoteczna, żądanie zwrotu należności dotyczy hipoteki na nieruchomości stanowiącej zabezpieczenie.
Warto pamiętać, że ten, kto dochodzi należnego świadczenia, może zwrócić się o pomoc do komornika. Jednocześnie ma możliwość powstrzymania działań, nawet wtedy, gdy egzekucja komornicza zostanie już wszczęta. Ma prawo cofnąć, zawiesić i umorzyć egzekucję w dowolnym momencie.
Obowiązki wierzyciela a prawa dłużnika
Prawa wierzyciela to między innymi:
- prawo do żądania spełnienia świadczenia;
- prawo do żądania zapłaty odsetek;
- prawo do wyboru metody windykacji (w tym wyboru komornika) i metody egzekucji;
- prawo do informacji o majątku dłużnika oraz zabezpieczenia roszczenia;
- prawo do ugody.
Obowiązki wierzyciela względem dłużnika
Jednak wierzyciel ma nie tylko prawa, lecz także obowiązki wynikające z praw, jakie ma dłużnik.
Osoba lub instytucja dochodząca swoich wierzytelności powinna przedstawić szczegółowe informacje na temat zadłużenia. Jeśli dłużnik wysunie takie żądanie, niezbędna będzie pełna dokumentacja sprawy. Osoba zadłużona może skorzystać z pomocy prawnika, który będzie pełnomocnikiem w kontaktach z wierzycielem. Co więcej, ma prawo do wszczęcia postępowania sądowego w sprawie podejrzenia oszustwa. Może też złożyć skargę na działania komornika.
Niezwykle ważne jest prawo do prywatności. Wierzyciel nie może przekazywać informacji finansowych osobom trzecim ani nachodzić dłużnika w pracy czy domu. Jeśli dojdzie do ugody, nie tylko dłużnik, ale dochodzący wierzytelności powinien przestrzegać jej postanowień – wysokości rat i terminów spłaty.
Jak wierzyciel może egzekwować należność, czyli na czym polega windykacja
Wierzyciel może dochodzić swoich praw, wszczynając postępowanie sądowe. Skierowanie sprawy do sądu pozwala uzyskać tytuł wykonawczy, czyli dokument potwierdzający istnienie oraz zakres roszczenia.
Tytuł wykonawczy należy zaopatrzyć w klauzulę wykonalności. Dopiero wtedy sprawą może zająć się komornik lub firma windykacyjna. Jako dochodzenie własności windykacja poprzedza egzekucje komornicze. Przypomina nieco negocjacje. Poza wysyłaniem wezwań do zapłaty windykator może zaoferować spłatę ratalną lub umorzenie części długu. Wszystko to odbywa się za zgodą wierzyciela.
Kosztami postępowania i egzekucji obciążony jest dłużnik. W przypadku trudnej sytuacji materialnej sąd rejonowy może przychylić się do wniosku o zwolnienie z kosztów postępowania egzekucyjnego. Wierzyciel ponosi koszta egzekucji tylko wtedy, gdy postępowanie zostanie umorzone na jego wniosek albo na skutek bezczynności wierzyciela.
Wierzyciel – podsumowanie praw i obowiązków
Wierzyciel jest osobą, która ma prawo do dochodzenia spełnienia określonego świadczenia. Najczęściej jest to zwrot pożyczki, ale może to być także wykonanie usługi albo wręcz przeciwnie – zaniechanie wykonania konkretnych działań. W tym kontekście warto zapamiętać, że to, co jest prawem wierzyciela, stanowi obowiązek dłużnika.
Wierzyciel, który chce odzyskać należność, może zrobić to na kilka sposobów. Jego uprawnienia zależą od charakteru zobowiązania. Jeśli polubowne sposoby spełnienia świadczenia (negocjacje) nie przynoszą rezultatów, można wystąpić do sądu o nadanie klauzuli wykonalności. Zweryfikowany dług otrzymuje tytuł wykonawczy, uprawniający do odzyskania należności w drodze przymusu. Sprawa może trafić do komornika albo do firmy windykacyjnej.
W przypadku dochodzenia roszczeń przez wierzycieli osobistych ograniczeniem jest kwota wolna od podatku. Komornik może obciążyć konto bankowe, ale pobierane są tylko te środki, które przekraczają kwotę wolną. Wyjątek stanowią wierzyciele alimentacyjni. Zaległości z tytułu alimentów pozwalają na pobieranie większej części środków. Trzeba jednak mieć świadomość, że pobrana należność w pierwszej kolejności zaspokaja opłaty związane z postępowaniem komorniczym.
- Czym jest upadłość konsumencka ogłaszana przez sąd? Czy każdy dłużnik może z niej skorzystać?
- Krajowy Rejestr Zadłużonych – jak działa system prowadzony przez Ministerstwo Sprawiedliwości?
- Zachowek – komu przysługuje, czym jest i jak go obliczyć?
- Czym są aktywa? Definicja, rodzaje, różnice względem pasywów
- Cykl konwersji gotówki — wskaźnik, który pokazuje poziom zapotrzebowania na kapitał
Zobacz również: