Jakie są podstawowe rodzaje bezrobocia i czym się charakteryzują? Problemy ze znalezieniem pracy mogą dotknąć wielu osób. Bezpośredni wpływ na rynek pracy ma polska gospodarka i jej wahania. Czytaj więcej!
Jak w 2022 roku kształtuje się poziom bezrobocia w Polsce? Ile osób może mieć problemy ze znalezieniem pracy zarobkowej? Z tego tekstu dowiesz się, jakie są podstawowe rodzaje bezrobocia, co je różni, a także jakie są przyczyny i skutki bezrobocia.
Czym jest bezrobocie? Podstawowa definicja
Bezrobocie występuje wtedy, gdy jakakolwiek grupa ludzi chętnych i zdolnych do pracy ma problemy ze znalezieniem zatrudnienia. To zjawisko społeczne ma określone przyczyny i może powodować groźne w skutkach konsekwencje. Szczegółowa definicja dotycząca bezrobocia znajduje się w polskiej Ustawie o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy. Stosunek liczby bezrobotnych do osób aktywnych zawodowo określa stopa bezrobocia. Liczone do niej są tylko osoby, które zarejestrowały się w urzędzie pracy jako poszukujące pracy.
Nieco inną definicję przedstawia Międzynarodowa Organizacja Pracy. Według niej status takiej osoby obejmuje osoby w wieku 15-74 lata, które spełniają jednocześnie trzy poniższe warunki:
- są gotowe do podjęcia pracy w badanym tygodniu lub następnym;
- aktywnie poszukują pracy;
- w trakcie badania nie wykonują pracy zarobkowej w żadnym wymiarze.
Warto pamiętać o tym, że bezrobocie występuje w każdym kraju i nie da się mu w stu procentach przeciwdziałać. Jednak im niższa stopa bezrobocia, tym lepiej prosperująca gospodarka. W związku z tym rząd powinien dostępnymi środkami stymulować wzrost gospodarki. W tym celu wykorzystywane są różnego rodzaju narzędzia i instytucje państwowe. Odpowiednie działanie prowadzi do zmniejszenia bezrobocia i stymulacji gospodarki. Na przestrzeni ostatnich lat stopa bezrobocia w Polsce zmalała ponad dwukrotnie. To dobry wynik. Według oficjalnych danych kształtuje się obecnie na poziomie około 5%. Tym samym jest porównywalny do najlepiej prosperujących gospodarek w Europie.
Kogo uznaje się za osobę bezrobotną?
Zgodnie z ustawą osobę bezrobotną definiuje się jako osobę niezatrudnioną, niewykonującą innej pracy zarobkowej, nieprowadzącą działalności gospodarczej, zdolną i gotową do podjęcia zatrudnienia w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym w danym zawodzie lub w danej służbie albo innej pracy zarobkowej, albo jeżeli jest osobą niepełnosprawną, zdolną i gotową do podjęcia pracy co najmniej w połowie tego wymiaru czasu pracy. Ponadto do liczby osób zalicza się tylko osoby, które ukończyły 18 lat i jednocześnie nie ukończyły 65 lat (w przypadku mężczyzn) lub 60 lat (w przypadku kobiet). Dodatkowo za taką można uznać osobę, która nie poszukiwała aktywnie pracy, ponieważ miała ją zagwarantowaną i oczekiwała na jej rozpoczęcie przez okres nie dłuższy niż 3 miesiące.
Rodzaje bezrobocia
Ze względu na różne przyczyny, metody prowadzonych badań, a także długości okresu bez pracy, wyróżnia się kilka rodzajów bezrobocia. Bezrobocie jest zjawiskiem społecznym i ze względu na przyczyny jego występowania wyróżnia się bezrobocie frykcyjne, strukturalne, technologiczne, koniunkturalne, sezonowe, naturalne, klasyczne, lokalne, powszechne, przymusowe i pozorne. Nieco inaczej wygląda klasyfikacja ze względu na czas trwania zjawiska. Tu wymieniane są: bezrobocie krótkookresowe (okres nie dłuższy niż 3 miesiące), średniookresowe (4-6 miesięcy), długookresowe (7-12 miesięcy) i długotrwałe (powyżej 12 miesięcy). Ponadto wyróżnia się m.in. bezrobocie jawne (rejestrowane w urzędach pracy) i ukryte (przejście na wcześniejszą emeryturę lub praca w niepełnym wymiarze).
Bezrobocie frykcyjne
Przybliżymy podstawowych rodzajów bezrobocia – frykcyjne. Powstaje ono na skutek zbyt dużego popytu na rynku pracy, czyli zbyt dużej liczby osób, która prowadzi poszukiwania. Jednocześnie istnieje niewystarczająca podaż miejsc pracy. Jeżeli na rynku istnieje za mało miejsc pracy, to gospodarka nie jest w stanie zaspokoić potrzeb wszystkich osób zdolnych do pracy. W związku z tym pracodawcy nie są w stanie zatrudniać wszystkich osób, które chcą podjąć pracę. Konsekwencją tego jest to, że część osób pozostaje możliwości zarobku. Często bezrobocie frykcyjne określane jest jako stan przejściowy. Wszystko dlatego, że gospodarka ma to do siebie, że ma cykliczne wahania. Na rynku dochodzi do zmian i z jednej strony powstają nowe miejsce pracy, co może wpłynąć na zmniejszenie liczby osób bezrobotnych, a z drugiej strony inne firmy bankrutują i zwalniają pracowników. W przypadku tych ostatnich znajdują oni zazwyczaj pracę już w ciągu pierwszych trzech miesięcy po zwolnieniu. Ten aspekt przekłada się na to, że bezrobocie frykcyjne zamiennie nazywane jest bezrobociem krótkotrwałym.
Bezrobocie strukturalne
Jest ono bardzo zbliżone do bezrobocia frykcyjnego. W tym wypadku jednak obejmuje większą liczbę osób i utrzymuje się przez dłuższy okres. Zjawisko bezrobocia strukturalnego powoduje większy niepokój, ponieważ przyczyny tego zjawiska są trudniejsze do zniwelowania. Wśród przyczyn tego typu bezrobocia można wyróżnić m.in. zmiany popytu na dane produktu, postęp technologiczny i zmiany warunków pracy, a także nieodpowiednie kształcenie pracowników na potrzeby gospodarki. Wówczas poszukujący nie posiadają odpowiednich umiejętności, aby zapewnić im możliwość pracy w sektorach, gdy są miejsca.
Pięć faz bezrobocia w ujęciu psychologicznym – groźne skutki
Psychologowie wyróżniają pięć faz bezrobocia, które wpływają na funkcjonowanie jednostki oraz przekładają się na ogół społeczeństwa. Prezentują się następująco:
- faza I – strach przed utratą pracy (może wywoływać problemy emocjonalne);
- faza II – poczucie klęski i szok po zwolnieniu;
- faza III – chwilowy optymizm związany z poczuciem urlopu;
- faza IV – ponowne poczucie pesymizmu i rezygnacji, co może powodować problemu finansowe, psychiczne i zdrowotne;
- faza V – utrzymujące się poczucie beznadziei, apatia, izolacja społeczna.
Przebieg wszystkich faz wskazuje na to, jakie zagrożenie dla jednostki powoduje utrata pracy.
Przyczyny bezrobocia w Polsce
Znasz już rodzaje bezrobocia, warto zatem poznać jego źródła. Każdorazowo zjawisko bezrobocia ma wiele przyczyn i do jego występowania prowadzi złożony proces. Często powodowany jest cyklicznymi zmianami produktywności gospodarki, czego efektem są zmiany na rynku pracy. Do podstawowych przyczyn występowania bezrobocia zaliczane są m.in.:
- zła organizacja pracy;
- zbyt niskie wynagrodzenia w stosunku do wypłat socjalnych;
- nieodpowiednie lub niewystarczające wykształcenie osób poszukujących pracy;
- niewłaściwie funkcjonujący rynek pracy;
- wysokie koszty pracodawców (podatki, składki);
- konkurencyjność na rynku pracy;
- nieprzygotowanie osób młodych wchodzących na rynek pracy;
- sezonowe zmiany na rynku (szczególnie w rolnictwie i sektorze budowlanym);
- wahania na rynkach światowych (np. pandemia koronawirusa, kryzys migracyjny, wojna na Ukrainie);
- nastawienie gospodarki na import produktów, a nie na produkcję własną;
- nieumiejętne dopasowanie do sytuacji rynkowej;
- ograniczona podaż miejsc pracy spowodowana wprowadzaniem wysokich podatków.
W poszukiwaniu pracy i wyjściu ze stanu bezrobocia przydatne będzie skuteczne CV.
- Podstawowe przyczyny bezrobocia w Polsce i jego skutki społeczne
- Recesja gospodarcza, czyli okres stagnacji w gospodarce. Czy recesja jest równoznaczna z głębokim kryzysem?
- Deflacja – podstawowe informacje. Jakie skutki może wywołać ujemna inflacja?
- Wielki kryzys gospodarczy z lat 1929-33 – największy w historii kapitalizmu
- Recesja w Polsce 2024 – możliwy scenariusz, czy nieuzasadnione obawy? Co mówią eksperci?
Zobacz również:
