Recesja gospodarcza, czyli okres stagnacji w gospodarce. Czy recesja jest równoznaczna z głębokim kryzysem?

Monika Olejniak
Monika Olejniak

recesja gospodarcza

Recesja jest jednym z etapów cyklu gospodarczego, zjawiskiem makroekonomicznym objawiającym się zahamowaniem tempa wzrostu gospodarczego. Skutkiem recesji jest spadek PKB (produktu krajowego brutto). Co powoduje załamanie gospodarcze? Sprawdzamy!

Coraz częściej słyszy się o dość dużym prawdopodobieństwie wystąpienie w Polsce i na świecie zjawiska recesji gospodarczej jeszcze w 2022. I choć zdania są podzielone i nie brak bardziej optymistycznych głosów, nie sposób nie zauważyć pewnych niepokojących symptomów. Recesja odbija się negatywnie na każdym obywatelu, oznacza bowiem malejące zarobki, wyhamowanie konsumpcji, niższą zdolność kredytową, wzrost bezrobocia. Wszystko to prowadzi do znacznego obniżeniu poziomu życia. Czym więc jest recesja i co ją powoduje? Czy to zjawisko, które nieuchronnie musi stać się naszym udziałem?

Spis treści pokaż

Recesja gospodarcza – co to za zjawisko?

Recesja oznacza spadek aktywności gospodarczej, obniżenia wartości usług i towarów. Aby można było mówić o recesji, stan taki musi trwać co najmniej przez dwa kwartały. Cechą charakterystyczną zjawiska jest ujemny wzrost gospodarczy i kurczące się PKB. Taki spadek produkcji wraz z towarzyszącym mu obniżeniem realnych płac, wzrostem bezrobocia i zmniejszeniem popytu konsumpcyjnego, uznawany jest za pierwszą fazę cyklu koniunkturalnego. Konsekwencją tych zjawisk jest stopniowe hamowanie wzrostu cen, spadek nakładów inwestycyjnych, znaczne zmniejszenie poziomu wydajności pracy. W momencie gdy bezrobocie przestanie wzrastać, a produkcja spadać, można mówić o osiągnięciu dna cyklu gospodarczego. Kolejnym etapem powinien być stopniowy wzrost PKB, oznaczający, iż następuje ożywienie gospodarcze. Gdy osiągnie ono szczyt, cykl gospodarczy zostaje zakończony.

Recesja techniczna – wyhamowanie wzrostu gospodarczego

recesja gospodarcza - techniczna

Czym jest recesja techniczna? Dlaczego analitycy uważają, że Polsce grozi tego rodzaju zjawisko? Recesja techniczna uwzględnia jedynie produkt krajowy brutto, a więc bierze pod uwagę tylko jeden czynnik. Aby można było mówić o recesji technicznej, PKB musi zmniejszać się przez kolejne dwa kwartały roku następujące po sobie. W takiej sytuacji nie trzeba uwzględniać czynników sezonowych, wystarczy jedynie pomiar produktu krajowego brutto (warto pamiętać, że dane dotyczące PKB są raportowane z opóźnieniem). Zdaniem niektórych ekonomistów Polska znajduje się na drodze do recesji technicznej – doprowadzić do niej ma dalsze hamowanie dynamiki PKB. Kolejnym niepokojącym sygnałem jest rosnące bezrobocie. Wzrost gospodarczy spowalnia, a prognozy na przyszłość nie są optymistyczne. Według najnowszych danych portalu money.pl ekonomiści Crédit Agricole wyliczają, że średnioroczne tempo wzrostu gospodarczego wyniesie 4,3% w 2022 roku. Wzrost PKB w 2023 roku w Polsce wyniesie 1,2%. Pocieszającym faktem jest, że ci sami eksperci spodziewają się raczej łagodnej recesji technicznej niż głębokiego kryzysu przypominającego sytuację z lat 2007-2009.

Przyczyny recesji gospodarczej

Wszelkie kryzysy gospodarcze są zjawiskami naturalnymi. Niegdyś ich wystąpienie wiązało się najczęściej z czynnikami zewnętrznymi, wywoływały je głównie zjawiska naturalne jak klęski żywiołowe, epidemie, nieurodzaj. Dziś na stan gospodarek narodowych największy wpływ mają czynniki ekonomiczno-polityczne. Przyczyn recesji gospodarczej należy szukać w polityce wewnętrznej, a także w sytuacji międzynarodowej. Do spowolnienia wzrostu gospodarczego mogą doprowadzić:

  • konflikt zbrojny;
  • niewłaściwa polityka monetarna rządu;
  • nadmierna ingerencja rządu w system finansowy;
  • pęknięcie bański spekulacyjnej (przykładem może być sytuacja w Japonii w latach 80′ i 90′).

Oczywiście nadal znaczenie mają takie wydarzenia jak kataklizmy czy pandemie (covid-19).

Recesja gospodarcza – czy można zapobiegać?

recesja gospodarcza - czy można zapobiegać

Czy można zapobiegać wystąpieniu recesji? Choć, jak wspomniano, jest to naturalny etap cyklu gospodarczego, państwo powinno prowadzić politykę stabilizowania koniunktury. Na czym polega takie działanie? Główną zasadą jest regulowanie aktywności gospodarczej, a zatem jej pobudzanie w momencie spadku i hamowanie, gdy znajduje się w fazie ekspansji (to tzw. chłodzenie gospodarki). Państwo ma do dyspozycji narzędzia polityki fiskalnej, którymi są podatki i wydatki rządowe oraz narzędzia polityki pieniężnej, czyli stopy procentowe i podaż pieniądza. Polityka stabilizacji podczas przyspieszenia gospodarczego powinna przybrać charakter restryktywny i skupiać się na działaniach typu podnoszenie stóp procentowych, podatków, obniżanie wydatków rządowych. W odwrotnej sytuacji, gdy obserwuje się zahamowanie i spowolnienie gospodarcze, zaleca się czynności o charakterze ekspansywnym: obniżanie podatków i stóp, zwiększanie wydatków rządowych, zwiększenie podaży pieniądza.

Recesja gospodarcza – jak z niej wyjść?

Powyżej opisaliśmy sposób na utrzymanie koniunktury w stanie stabilnym. Co, jednak jeśli recesja stała się faktem, nastąpiło zahamowanie wzrostu gospodarczego? Zadaniem rządu jest przede wszystkim łagodzenie skutków zjawiska. Kluczowe jest podjęcie odpowiednich działań we właściwym czasie. Wraz z rosnącym prawdopodobieństwem wystąpienia recesji należy sięgnąć po narzędzia polityki antyrecesyjnej (stabilizacyjnej). Rozwój sytuacji uzależniony jest przede wszystkim od polityki monetarnej prowadzonej przez NBP i RPP oraz polityki regulacyjnej i fiskalnej realizowanej przez rząd.

Recesja w Polsce 2024

Czy grozi nam recesja w Polsce? Rok 2024 to bardzo napięta sytuacja na arenie międzynarodowej i galopująca inflacja. Skutki w postaci rosnących kosztów życia odczuwają wszyscy obywatele. Z badań przeprowadzonych przez S&P Global PMI wynika, że w czerwcu 2022 mieliśmy do czynienia ze znacznym spadkiem aktywności ekonomicznej, kurczeniem się polskiego przemysłu. Czy recesja musi wystąpić? Zdaniem ekonomistów ING tempo wzrostu produkcji będzie wciąż hamować. Podobnego zdania są analitycy BNP Paribas. Osłabienia aktywności gospodarczej spodziewa się większość ekspertów, podkreślają jednak, że będzie to raczej recesja techniczna na niewielką skalę. Oczekują też, że spadek aktywności będzie stopniowo odrabiany już od I kwartału 2023 roku.

Recesja w Europie 2024

recesja gospodarcza - w europie

Czy rok 2022 będzie oznaczał recesję dla gospodarek europejskich? Wielu ekspertów wieszczy kryzys w strefie euro. Główny ekonomista firmy brokerskiej Nomura Holdings zauważa, że powodem takiego stanu będzie zaostrzana polityka pieniężna banków centralnych. Ma to być sposobem na walkę z inflacją. Subbaraman tłumaczy, że recesja może być skutkiem zbyt dużej opieszałości banków w podejmowaniu działań mających na celu zwalczenie inflacji. Większość z nich uważała bowiem, że zjawisko będzie jedynie przejściowe i krótkotrwałe. Jak wyjaśnia ekspert, gospodarki Europy nie mogą już liczyć na ożywienie gospodarcze za sprawą eksportu – a to tylko zwiększa prawdopodobieństwo wejścia w fazę recesji. Czy tak się stanie? Specjaliści zauważają, że wiele zależy od kondycji niemieckiej gospodarki i problemów kraju z dostawami gazu. Pogłębiający się kryzys energetyczny to kolejne duże zagrożenie. Nie dość, że ceny surowców drastycznie rosną, obawami napawa fakt, że może ich po prostu zabraknąć.

Na duży spadek PKB narażone są te kraje, które uzależnione były od dostaw rosyjskiego importu – mowa tu głównie o Węgrzech, Czechach i Słowacji. Międzynarodowy Fundusz Walutowy wylicza, iż PKB może spaść tam o 6%, w Niemczech o 3%, we Włoszech również o 6%. Nie oznacza to jednak, że nie istnieje ryzyko jeszcze głębszej recesji. Ekonomiści tłumaczą, że całkowite odcięcie rosyjskiego gazu Niemcom groziłby nawet spadkiem PKB na poziomie 12%. Według danych gazetaprawna.pl rząd spodziewa się, że w Niemczech gospodarka skurczy się o 0,4% w 2023 roku. Czy hasło recesja w Europie 2022 stanie się faktem, a nie sloganem? Jak łatwo zauważyć, specjaliści uzależniają nadejście recesji głównie od skali kryzysu energetycznego.

Recesja na świecie 2024

recesja gospodarcza - na świecie

Nomura Holdings zauważa, że nie tylko Europa znalazła się w przededniu recesji – trudna sytuacja dotyczy największych gospodarek światowych. Subbaraman wylicza tu USA, Kanadę, Japonię, Australię, Koreę Południową czy Wielką Brytanię. Jak tłumaczy, Stany Zjednoczone odnotują ujemny kwartalny wzrost PKB jeszcze w 2022 roku. Ekonomista zaznacza, że recesja nie będzie głęboka, ale na pewno zostanie z USA na dłużej. Obecnie w Stanach można obserwować działania nakierowane na walkę z rekordowo wysoką inflacją, które opierają się na podnoszeniu stóp procentowych. Rezerwa Federalna USA (Fed) podniosła referencyjną stopę procentową o 75 punków bazowych w czerwcu, teraz spodziewane są kolejne podwyżki (o 50-75 punktów). Najnowsze dane wg biznes.wprost.pl informują, że prezes amerykańskiego banku JPMorgan Chase uważa, że światowa recesja rozpocznie się w pierwszym półroczu 2023 roku.

Analizy Nomura Holdings są mało optymistyczne także dla średnich gospodarek jak Australia, Kanada i Korea, które przetrwały boom mieszkaniowy. Podniesienie stóp procentowych może doprowadzić do tąpnięcia na rynku nieruchomości, co mogłoby oznaczać recesję na dość wysokim poziomie. Jednocześnie Subbarama ostrzega, iż odkładnie w czasie działań o charakterze antyrecesyjnym sprawi, że gospodarki utkną w sytuacji wysokiej inflacji. To znacznie bardziej niekorzystne zjawisko, które będzie miało dalekosiężne i długotrwałe negatywne skutki dla społeczeństw na świecie. Czy będziemy nastąpi recesja na świecie? 2022 to trudny rok, który z dużym prawdopodobieństwem przyniesie dalsze pogorszenie sytuacji gospodarczej, Jak daleko idące? Wszystko zależy od dalszego rozwoju sytuacji na arenie międzynarodowej i decyzji podejmowanych przez rządy.

Spowolnienie gospodarcze – czym różni się od recesji?

Spowolnienie gospodarcze to termin dość często stosowany wymiennie z pojęciem recesja. Czy jednak słusznie? Spowolnienie gospodarcze może, ale wcale nie musi być zwiastunem recesji, wstępem do niej. Spowolnienie to inaczej wyhamowanie wzrostu gospodarczego w stosunku do okresu poprzedzającego. Niekoniecznie oznacza zjawisko negatywne – odnotowane wartości mogą być nieco zmniejszone. O ewentualnym spowolnieniu lub przyspieszeniu w gospodarkach informuje wskaźnika PKB (produkt krajowy brutto). Warto zauważyć, że zarówno spowolnienie jak i wzrost gospodarczy to zjawiska naturalne, które wzajemnie się przeplatają. Polscy ekonomiści zaznaczają, że kraj właśnie wchodzi w fazę spowolnienia gospodarczego, co spowodowane jest przede wszystkim zaostrzoną sytuacją na arenie międzynarodowej. Agresja Rosji na Ukrainę, wysoka inflacja, osłabienie eksportu, a także polityka prowadzona przed wybuchem wojny w Ukrainie to najważniejsze powody zahamowania wzrostu gospodarczego – wyjaśnia ekspert Polskiego Instytutu Ekonomicznego.

Czym jest stagflacja? Co łączy zjawisko z recesją?

recesja gospodarcza - stagflacja

Stagflacja jest kolejnym zjawiskiem makroekonomicznym oznaczającym jednoczesne wystąpienie zahamowania wzrostu gospodarczego i wysokiej inflacji. Ta wyjątkowo niekorzystna dla gospodarki sytuacja prowadzi do wzrostu bezrobocia i cen, a także spadku wartości waluty krajowej. Stagflacja powoduje trudności ze spłatą zobowiązań, obywatele borykają się z problemem niestabilności zatrudnienia. Niestety walka ze zjawiskiem nie jest prosta, a każde rozwiązanie ma swoje negatywne skutki – obniżenie stóp prowadzi do ożywienia gospodarczego, ale przy okazji wzrostu cen i przeciwnie podwyżka stóp obniża inflację, ale hamuje wzrost gospodarczy.

Kryzys gospodarczy a recesja

Jak najprościej wytłumaczyć pojęcie kryzysu gospodarczego? To gwałtowne i znaczące zmniejszenie się aktywności gospodarczej, które prowadzi do wysokiego wzrostu bezrobocia, zmniejszenia wydatków na konsumpcję, objawia się spadkiem tempa inwestycji, gwałtownym wzrostem cen walut, redukcją importu i eksportu. Dalszymi konsekwencjami są bankructwa firm, redukcja etatów, zwalnianie pracowników, zmniejszenie dynamiki produkcji. Kryzysowi towarzyszy wysoka inflacja, a co się z nią wiąże, nawet kilkudziesięcioprocentowy wzrost poziomu cen. Cechą charakterystyczną kryzysu gospodarczego jest brak równowagi pomiędzy globalną podażą a popytem na rynku finansowym. Oczywiście kryzys gospodarczy nie jest zjawiskiem pojawiającym się nagle, poprzedza go okres ożywienia gospodarczego, a następnie recesji. Początki kryzysu to głównie napięta sytuacja w bankach, panika na giełdach. Co może doprowadzić do kryzysu gospodarczego? Dawniej przyczyną były najczęściej zjawiska naturalne, jak np. kataklizmy, epidemie. Dziś do załamania doprowadzają najczęściej czynniki wewnętrzne, ekonomiczno-polityczne. Nadal nie bez znaczenia pozostają zjawiska jak pandemie czy konflikty zbrojne.

Najbardziej znane światowe kryzysy

recesja gospodarcza - znane światowe kryzysy

Jednym z najpotężniejszych kryzysów spowodowanych czynnikami naturalnymi była Czarna Śmierć, największa epidemia w dziejach ludzkości. Dżuma zebrała olbrzymie żniwo, aż kilkaset milionów ludzi zmarło tylko w Europie i Azji. Powrót do stanu liczebności zajął ludzkości aż 200 lat! Epidemia wywołała prawdziwy kryzys – falę głodu, liczne zamieszki i bunty. Powodem był spadek zapotrzebowania na produkty rolne, ich rosnące ceny, brak rąk do pracy itp. Powrót do wielkości produkcji znanej sprzed wybuchu epidemii zajął kolejne stulecie.

Z największą recesją gospodarczą świat miał do czynienia w 1929 roku, gdy na nowojorskiej giełdzie miał miejsce Czarny Czwartek. Krach doprowadził do spadku wydajności produkcji o 40% i wpłynął niekorzystnie nie tylko na gospodarkę amerykańską, ale także europejską.

Recesja wiąże się ze spadkiem ogólnej działalności gospodarczej, zmniejszeniem produkcji przemysłowej, spadkiem liczby inwestycji, zamówień itp. Odpowiednio prowadzona polityka fiskalna i pieniężna oraz sięganie po narzędzia polityki stabilizacyjnej mogą złagodzić skutki zjawiska. Warto pamiętać, że recesja jest naturalną fazą cyklu koniunkturalnego i nie zawsze oznacza głęboki kryzys. Czy w najbliższym czasie czeka nas ten problem? Czy grozi nam recesja? Czy będziemy mieli do czynienie jedynie ze spowolnieniem gospodarczym, czy jednak recesją? Do analiz i spekulacji warto podchodzić ostrożnie, choć prognozy nie napawają optymizmem to czas pokaże, którą drogą podąży nasz kraj.

Zobacz również
Archiwum: styczeń 2023
Zobacz również:
Kategorie:
Polecane wpisy:
  1. Czy odszkodowanie jest przychodem? Dowiedz się więcej!
  2. Kapitalizacja odsetek – na czym polega ten proces? Co trzeba wiedzieć?
  3. Jak zarabiać na blogu? Sposoby na prowadzenie bloga i zarabianie w sieci
  4. Ile zarabia muzyk w filharmonii: Rzeczywistość za tą romantyczną profesją
  5. Ile zarabia product owner w Polsce? Wszystko, co musisz wiedzieć