Podatki w Polsce to temat, który wywołuje wiele sporów. Sprawdź, jak działa system podatkowy w Polsce. Poznaj fundamenty rzeczywistości podatkowej w tym kraju. Zobacz, jakie są rodzaje podatków w Polsce i kto jest zmuszony je płacić.
Pewne gorzkie, lecz prawdziwe porzekadło głosi, że w życiu są tylko dwie pewne rzeczy – śmierć i podatki. Podatki w Polsce to jedno, ale warto też zapytać, jak ten system podatkowy prezentuje się na tle reszty świata. Choć temat jest niezwykle rozległy i potrzeba wiele czasu, by przedstawić wszelkie jego niuanse, oto kluczowe kwestie dotyczące podatków obowiązujących w Polsce. Podatki w Polsce są liczne i, co oczywiste, dotykają każdego obywatela. Ile ich jest? Które są najważniejsze? Przekonaj się.
System podatkowy w Polsce – podstawy prawne
Warto zacząć od fundamentów legislacyjnych, na których opierają się podatki w Polsce. Prawne podstawy stanowienia podatków w kraju zawarte są w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, która została uchwalona w 1997 roku. Kluczowy jest tu 217. artykuł Konstytucji. To on kładzie fundamenty pod system podatkowy w Polsce. Oto, co stanowi:
„Nakładanie podatków i innych danin publicznych oraz określanie podmiotów opodatkowania, przedmiotów opodatkowania, stawek podatkowych, kategorii podmiotów zwolnionych od podatków i zasad przyznawania ulg oraz umorzeń podatkowych może następować wyłącznie w drodze ustawy”.
Podatki obowiązujące w Polsce a Konstytucja
Wynika stąd jednoznacznie, że podatki w Polsce mogą być nakładane wyłącznie przez odpowiednie akty prawne ukonstytuowane przez władzę ustawodawczą, czyli Sejm i Senat. Proces związany z uchwalaniem podatków każdorazowo musi być rzecz jasna zgodny z tym aktem prawnym. Zwracał na to uwagę w 1995 roku Trybunał Konstytucyjny. W przedstawionej wówczas uchwale wskazał, że w sytuacji, gdy nie jest możliwe takie wyłożenie przepisu podatkowego, aby pozostawał on w zgodzie z Konstytucją, należy go odrzucić jako niekonstytucyjny.
Polska – podatki i ich definicja
Na pozór każdy doskonale zdaje sobie sprawę z tego, czym jest podatek. Ale, czy znasz jego właściwą definicję, która obowiązuje w Polsce? Pojęcie dotyczące tego, czym jest podatek w Polsce, zostało sprecyzowane w szóstym artykule Ustawy o ordynacji podatkowej z 29 sierpnia 1997 roku. Wedle definicji, podatek w Polsce to:
„publicznoprawne, nieodpłatne, przymusowe i bezzwrotne świadczenie pieniężne na rzecz Skarbu Państwa, województwa, powiatu lub gminy, wynikające z ustawy podatkowej”.
Ustawa o ordynacji podatkowej ma kluczowe znaczenie w rozumieniu nie tylko tego, czym są podatki w Polsce, ale też, jaką rolę pełnią inne daniny. Przepisy te mają odniesienie do wszelkich opłat i innych niepodatkowych należności budżetu państwa. Zresztą, dotyczy to także budżetów jednostek samorządu terytorialnego.
Jakie są podatki w Polsce?
Co wynika z powyższych podstaw prawnych? Przede wszystkim szczegółowa kategoryzacja podatków w Polsce. Obecnie można wyróżnić siedemnaście ich rodzajów. Podatki w Polsce dzielą się przy tym na dwie naczelne kategorie – podatki bezpośrednie i pośrednie.
Podatki w Polsce – różnica między podatkiem bezpośrednim i pośrednim
Podatek bezpośredni to taki, który stanowi koszt dla podatnika i jest ponoszony wprost. Mowa o sytuacji, w której podatnik musi uiścić stosowną kwotę na rzecz odpowiedniego organu podatkowego. Jest to więc, jak sama nazwa wskazuje, bezpośrednie obciążenie, łatwo dostrzegalne dla osoby, która płaci podatek. Większość spośród siedemnastu rodzajów podatków w Polsce ma właśnie charakter bezpośredni.
Podatek pośredni to również danina przymusowa i bezzwrotna, która zasila budżet państwa. W tym przypadku jednak jest ona pobierana na innej zasadzie. Ten podatek w Polsce nie jest uiszczany w Urzędzie Skarbowym czy innym organie podatkowym. Stanowi integralną składową cen dóbr. Najprostszym przykładem podatku pośredniego jest VAT (value-added tax), czyli podatek od towarów i usług. Dane dobro, na przykład produkt w sklepie, zawiera w sobie procentową kwotę VAT. Gdy robisz zakupy, płacisz ten podatek. Inny podatek pośredni obowiązuje też w przypadku gier losowych i stanowi na przykład część ceny kuponu na loterii.
Podatki w Polsce – podatki bezpośrednie
W Polsce wyróżnić można czternaście podatków bezpośrednich. Związane są z rozmaitymi aspektami życia gospodarczego i społecznego w Polsce. Niektóre z nich dotyczą każdego, tak jak podatek od spadków i darowizn. Inne związane są z konkretnymi uwarunkowaniami podatnika. W ten sposób wydziela się choćby podatek dochodowy od osób fizycznych oraz podatek dochodowy od osób prawnych, czyli podatek od dochodów spółek i przedsiębiorstw. Pewne podatki w Polsce dotyczą określonych rodzajów działalności gospodarczej. W ten sposób wyróżnia się choćby podatek od wydobycia niektórych kopalin i podatek rolny.
Oto podatki obowiązujące w Polsce, które mają charakter bezpośredni:
- podatek dochodowy od osób fizycznych (PIT);
- podatek dochodowy od osób prawnych (CIT);
- podatek od nieruchomości;
- podatek od środków transportowych;
- podatek tonażowy;
- podatek od spadków i darowizn;
- podatek od czynności cywilnoprawnych;
- podatek od wydobycia niektórych kopalin;
- zryczałtowany podatek od wartości sprzedanej produkcji (tzw. podatek od produkcji okrętowej);
- podatek od niektórych instytucji finansowych;
- podatek rolny;
- podatek leśny;
- podatek od sprzedaży detalicznej;
- podatek od dochodów kapitałowych.
Podatki w Polsce – podatki pośrednie
Jak zostało określone powyżej, są to te podatki w Polsce, które są pobierane w ramach cen określonych dóbr i usług. W ramach tego typu rozwiązań wyróżnia się trzy rodzaje podatków w Polsce. Są to:
- podatek od towarów i usług (VAT);
- podatek od gier;
- podatek akcyzowy.
W życiu codziennym największe znaczenie dla obywateli mają podatek od towarów i usług oraz akcyza. Są one bowiem wliczane w cenę towarów, które każdego dnia kupujesz w sklepie, jak i wielu innych dóbr. Można śmiało zaryzykować stwierdzenie, że VAT to przy tym najbardziej popularny podatek w Polsce.
Podatki w Polsce – stawki podatkowe
Określenie stawek wszystkich podatków to temat niezmiernie szeroki. Warto jednak w tym miejscu przedstawić stawki najważniejszych podatków w Polsce. Są to:
- podatek dochodowy od osób fizycznych oraz prawnych;
- podatek od towarów i usług;
- podatek od czynności cywilnoprawnych.
To te podatki w Polsce, które mogą dotyczyć cię najczęściej.
Podatki w Polsce – podatek dochodowy od osób fizycznych i prawnych
Ten podatek w Polsce wynosi 19% dla osób prawnych oraz tych osób fizycznych, które rozliczają się na zasadach podatku liniowego. Jeżeli osoba rozlicza swoje dochody na zasadach ogólnych, płaci podatek w wysokości 18% lub 32%. Stawka jest uzależniona od wartości podstawy opodatkowania.
Co ciekawe, w przypadku zatajenia przychodów przez podatnika i dochodzenia karno-skarbowego, musi się on liczyć z inną istotną stawką. Jest to tak zwana stawka sankcyjna. Stosowana jest do przychodów nieujawnionych, które podatnik chciał ukryć przed organami podatkowymi. Wynosi ona aż 75%.
Podatki w Polsce – podatek od towarów i usług
Obecne stawki podatku od towarów i usług, czyli podatku VAT, obowiązują w Polsce od 1 stycznia 2011 roku. Stawka podstawowa VAT to 23%. Obniżone stawki na niektóre towary i usługi to 8%, 5% lub, czasem, 0%. Istnieją także produkty i usługi zwolnione z VAT.
Co warte podkreślenia, stawka zerowa i zwolnienie z VAT to dwie różne rzeczy. Różnica między stawką zerową a zwolnieniem z VAT uwidacznia się chociażby w obliczaniu kosztów wysokości uzyskania przychodu. Podatnik, który jest zwolniony z podatku od towarów i usług, ma w tym względzie mniejsze możliwości.
Podatki w Polsce – podatek od czynności cywilnoprawnych
Podatek od czynności cywilnoprawnych to danina, która dotyczy rozmaitych działań związanych najczęściej z nabyciem określonych dóbr. Mowa tu przede wszystkim o transakcjach kupna, sprzedaży czy przepisania majątku, np. darowizn lub spadków. Danina może także dotyczyć pożyczek czy rozmaitych umów.
W największym uproszczeniu stawki tego podatku w Polsce przedstawiają się następująco:
- podatek od sprzedaży rzeczy – 2%;
- podatek od sprzedaży praw majątkowych – 1%;
- podatek od udzielenia pożyczki – 0,5%.
Świat a Polska – podatki
Na koniec sprawdź, jak system podatkowy w Polsce jest oceniany w skali globalnej. Niestety, analiza tego zagadnienia nie dostarcza powodów do optymizmu. W rankingu sporządzonym przez OECD, czyli Organizację Współpracy Gospodarczej i Rozwoju, Polska znalazła się na 34. miejscu na 36 badanych krajów. Wyprzedziła jedynie Chile i Włochy. Powód takiego stanu rzeczy był prosty – podatki w Polsce uznano za zbyt skomplikowane w porównaniu do innych państw.
Jaki system podatkowy okazał się według OECD najbardziej sprawny i przejrzysty? Ranking wygrała Estonia. Co ciekawe, drugie miejsce w rankingu zajęła Łotwa, a Litwa znalazła się na szóstej pozycji. To pokazuje, jak dopracowane są systemy podatkowe w państwach regionu Morza Bałtyckiego. Ostatnie miejsce na podium przypadło w rankingu Nowej Zelandii, za którą uplasowały się Szwajcaria i Luksemburg.
Podatki w Polsce i ich największe bolączki zdaniem ekspertów
Myli się jednak ten, kto sądzi, że na niską pozycję polskiego systemu w rankingu OECD miały wpływ zbyt wysokie stawki podatkowe. Wbrew pozorom nie to było problemem, ale fakt, że podatki w Polsce, zdaniem analityków organizacji, są niepotrzebne skomplikowane. Wynika to z dużej liczby wyjątków podatkowych i różnych niuansów polskiego systemu podatkowego.
Eksperci zwracają uwagę, że duża liczba preferencji, wyjątków i zwolnień wcale nie musi być korzystna dla systemu podatkowego. Utrudnia bowiem przedsiębiorcom łatwe odnalezienie się w prawie podatkowym. Co więcej, sprawia, że firmy poświęcają zbyt dużo energii na szukanie odpowiednich rozwiązań podatkowych.
Podatki w Polsce – daleko od ideału, daleko od katastrofy
Kończąc omówienie podatków w Polsce, można stwierdzić, że system podatkowy w Polsce z pewnością mógłby zostać poddany korektom. Jednak, co ciekawe, wspomniany raport OECD wskazywał także na fakt, że stawki CIT i PIT w Polsce są oceniane jako jedne z najbardziej konkurencyjnych wśród członków organizacji.
Wiesz już, jakie są podatki w Polsce. Okazuje się, że ich liczba jest zaskakująca. Nierzadko trudno się w nich odnaleźć. Dlatego z pomocą przychodzą opracowania i artykuły przybliżające podatnikom najbardziej newralgiczne kwestie.
ŹRÓDŁA:
- Podatek bezpośredni – PIT, CIT i inne. Rodzaje podatków bezpośrednich i kiedy trzeba je płacić – sprawdź, czym różnią się od pośrednich
- Podatek pośredni – VAT i nie tylko. Kiedy jeszcze go płacisz?
- Podatek CIT 2024 – wszystko, co powinien o nim wiedzieć właściciel firmy
- Podatek katastralny – czym jest? Czy ten podatek od nieruchomości zostanie wprowadzony w Polsce?
- Podatek regresywny a progresywny. Zasady polskiego systemu podatkowego
Zobacz również:
