Makroekonomia to nauka, która pozwala opisać zjawiska gospodarcze zachodzące w systemie gospodarczym danego kraju. Jednym z ważnych pojęć w tym zakresie jest produkt krajowy brutto. Co oznaczają zmiany w zakresie wielkości PKB?
Główny Urząd Statystyczny (GUS) na bieżąco monitoruje wskaźniki makroekonomiczne. Jednym z najważniejszych jest produkt krajowy brutto. Indeks PKB przedstawią łączną (zagregowaną) wartość produkcji w danym okresie. Dzięki PKB można ocenić, na jakim etapie cyklu koniunkturalnego (recesja, kryzys, ożywienie, rozkwit) znajduje się w danym okresie gospodarka.
Definicja PKB. Jak mierzy się ten wskaźnik i co oznacza stwierdzenie, że miernik PKB rośnie lub spada?
Produkt krajowy brutto to łączna wartość dodana dóbr i usług, które zostały w danym okresie (np. miesiącu, kwartale lub roku) wytworzone we wszystkich gałęziach gospodarki danego kraju. Na PKB składa się produkcja w państwie niezależnie od tego, czy jest to przedsiębiorstwo rodzime, czy też zagraniczne.
PKB to uniwersalny miernik, który jest stosowany właściwie na całym świecie. Taki stan rzeczy oznacza, że indeks ten ma cenne walory informacyjne i pozwala na dokonywanie porównań między różnymi krajami. To właśnie dlatego PKB zazwyczaj przelicza się na dolary amerykańskie, dzięki czemu można porównywać gospodarki poszczególnych państw.
Zgodnie z ogólnym podejściem PKB liczy się jako sumę następujących elementów:
- konsumpcja (wydatki na artykuły spożywcze, rozrywki itp.),
- inwestycje (nabycie środków trwałych, dzięki którym firmy będą w stanie wytwarzać więcej dóbr finalnych),
- transfery rządowe, w tym na przykład finansowane z podatków programy wsparcia dla uboższych grup społecznych,
- eksport netto, czyli różnica między eksportem oraz importem.
Tak ustalony PKB dzieli się przez liczbę mieszkańców państwa, dzięki czemu możliwe jest ustalenie PKB per capita (wskaźnik produkcji na 1 mieszkańca). Takie podejście uwzględnia wielkość gospodarek poszczególnych krajów. Jest to ważne, ponieważ całościowe PKB Indii jest znacznie wyższe niż np. PKB Szwajcarii, tymczasem to w tym drugim, mniej ludnym kraju, stopa życiowa jest wyższa.
Produkt krajowy brutto – realny i nominalny PKB
Jak wiadomo, wartość pieniądza zmienia się w czasie. Dzieje się tak m.in. pod wpływem inflacji oraz wahań kursów walutowych. Aby móc porównywać PKB gospodarki na przestrzeni dziesiątek lat, koryguje się go o stopę inflacji w danym okresie. Tak uzyskany wynik, tzn. PKB realny, pozwala na ocenę, jak z uwzględnieniem inflacji kształtowało się tempo przyrostu produkcji.
Jakie są słabości PKB? Alternatywne sposoby oceny stanu gospodarki i dobrobytu
Produkt krajowy brutto to wskaźnik powszechnie wykorzystywany do oceny stanu gospodarki w danym okresie. Z drugiej jednak strony wskaźnik PKB nie jest miernikiem pozbawionym wad. Do słabości takiej metody oceny dobrobytu zalicza się m.in. to, że PKB nie uwzględnia:
- czasu wolnego. Nawet jeśli tempo wzrostu produkcji w danym państwie jest na wysokim poziomie, może odbywać się to kosztem wielogodzinnej pracy, co z pewnością nie przekłada się pozytywnie na komfort życia. Dobrym przykładem takiego stanu rzeczy jest Japonia, która w drugiej połowie XX wieku rozwijała się szczególnie szybko, ale towarzyszyły temu liczne problemy społeczne. Niestety, niektóre z nich nie zostały rozwiązanie aż po dziś dzień;
- jakości sektora publicznego. PKB to miara ilościowa, która nie pokazuje np. poziomu obsługi pacjentów w placówkach służby zdrowia;
- wartości wytworzonej w szarej strefie. Dochody z nielegalnego handlu tytoniem lub alkoholem czy wpływy z tytułu prostytucji nie są rejestrowane, w związku z czym nie da się w rzetelny sposób ustalić ich wysokości oraz wpływu na wzrost dochodu narodowego;
- efektów zewnętrznych, w tym np. zanieczyszczenia środowiska naturalnego w wyniku działalności firm przemysłowych;
- nierówności dochodowych w społeczeństwie. Jeśli dysproporcje w danym kraju są bardzo wysokie, to przy licznej warstwie osób bardzo zamożnych miernik PKB wciąż będzie utrzymywał się na wysokim poziomie.
Alternatywy dla PKB
Słabości wskaźnika PKB sprawiają, że ekonomiści i socjologowie wciąż poszukują sposobów na opracowanie takiego miernika, który lepiej pokaże, w jakim tempie rozwija się gospodarka państwa. Coraz częściej zwraca się uwagę na pozaekonomiczne kwestie, które także zwiększają lub obniżają jakość życia.
Niestety, jak dotąd nie opracowano idealnego wskaźnika. Jak wiadomo, indeks PKB ma liczne słabości i nie uwzględnia np. szarej strefy lub efektów zewnętrznych. Taki stan rzeczy nie zmienia jednak faktu, że produkt krajowy brutto jest miernikiem, którego poziom oraz dynamikę można dość łatwo wyliczyć. Tymczasem takie alternatywy jak np. HDI czy Miernik Ekonomicznego Dobrobytu Netto są często oparte na subiektywnych kryteriach.
Czy istnieje obiektywny sposób na stwierdzenie, jaką ilością czasu wolnego powinni dysponować obywatele lub jak bardzo wzrosło zanieczyszczenie gospodarki? Niestety nie jest to możliwe. To właśnie dlatego PKB, choć wciąż krytykowany, pozostaje najczęściej stosowaną miarą dobrobytu w gospodarce.
- Wskaźnik rotacji zapasów magazynowych — w jaki sposób się go oblicza?
- EBIT — earnings before deducting interest and rates. Jak obliczyć ten wskaźnik?
- MRR — wskaźnik subskrypcyjny. Dlaczego miernik miesięcznego powtarzalnego przychodu jest ważny w biznesie?
- Inflacja w Niemczech – kwiecień 2023. Jakie są ceny u naszych zachodnich sąsiadów?
- Krajowy Rejestr Zadłużonych – jak działa system prowadzony przez Ministerstwo Sprawiedliwości?
