Z pojęciem inflacji zetknął się niemal każdy, ale inne dla wielu pozostaje owiane tajemnicą. Stagflacja jest niczym innym jak połączeniem dwóch zjawisk ekonomicznych – wysokiej inflacji i spowolnienia gospodarczego. Czym jeszcze się objawia? Przeczytaj!
Wystąpienie stagflacji to zwiastun sporych kłopotów dla gospodarki – dochodzi do zahamowania wzrostu gospodarczego, a inflacja wciąż utrzymuje się na wysokim poziomie. Dla społeczeństwa oznacza to przede wszystkim rosnące koszty utrzymania. Rok 2025 jest czasem, w którym cały świat zmaga się z negatywnymi zjawiskami wywołanymi napiętą sytuacją na arenie międzynarodowej (głównie konflikt w Ukrainie), zerwaniem łańcucha dostaw (to po części pokłosie pandemii COVID-19), brakiem surowców energetycznych, znacznym wzrostem cen i wysoką inflacją. Nic dziwnego, że pojawiają się obawy o wystąpienie poważnego kryzysu i stagflacji. Ekonomiści i analitycy starają się przewidzieć, co czeka światowe gospodarki w najbliższym czasie i nie mają zbyt dobrych wiadomości.
Czym jest stagflacja w ekonomii?
Stagflacja to słowo powstałe z połączenia dwóch terminów występujących w ekonomii – inflacji oraz stagnacji. To zjawisko makroekonomiczne o negatywnych konsekwencjach dla społeczeństwa. Pierwszy raz pojęcie zostało zastosowane w 1965 roku przez brytyjskiego polityka, jednak to w latach 70. weszło do powszechnego użycia. Właśnie wtedy owo negatywne zjawisko miało miejsce w USA – produkcja spadła niemal o 13%, a ceny towarów i usług wzrosły o 12%. To rok 1975. Cztery lata później amerykańskie społeczeństwo musiało zmagać się z wysoką inflacją i sporym spadkiem aktywności gospodarczej (roczny wzrost produkcji spadł do zera). Zjawiskom tym towarzyszył wzrost bezrobocia. Stagflacja jest więc sytuacją kryzysową dla przeciętnego obywatela, ponieważ wiąże się z utartą stabilności zatrudnienia, podniesionymi kosztami życia, a także obniżeniem wynagrodzeń.
Przyczyny wystąpienia stagflacji
Jako jedną z przyczyn wystąpienia stagflacji wskazuje się tzw. szok podażowy. Co kryje się pod tym pojęciem? To nagłe ograniczenie dostępności ważnych zasobów czy czynników produkcji, które przekłada się na zmianę cen. Zjawisko to może być spowodowane określonymi działaniami państwa, ale także czynnikami zewnętrznymi. Efektem jest wzrost kosztów produkcji, a w konsekwencji także cen wytworzonych dóbr. Gospodarstwa domowe zaczynają znacznie zmniejszać swoje wydatki na konsumpcję, w wyniku czego spada krajowy popyt. To zmusza przedsiębiorstwa do zmniejszenia produkcji i ograniczenia zatrudnienia. Wśród innych przyczyn wystąpienia stagflacji wymieniane są:
- brak surowców energetycznych;
- zerwanie łańcucha dostaw;
- pewne działania państwa, w tym nadmierne wsparcie finansowe (np. zasiłki).
Wyjaśnienie przyczyn stagflacji może być różne, uzależnione od poglądów ekonomicznych i historycznego kontekstu. Nie ma jednej teorii, która pomogłaby zrozumieć to negatywne zjawisko makroekonomiczne. Do najbardziej znanych należą model monetarystyczny, keynesowski oraz nowy model klasyczny. Przyczyną inflacji oraz stagnacji gospodarczej może być sprzeczna polityka fiskalna i monetarna państwa (np. bank centralny zwiększy podaż pieniądza, obniżając stopy procentowe, a rząd podniesie podatki, zostawiając społeczeństwu mniej pieniędzy do dyspozycji).
Ryzyko stagflacji w Polsce
Obserwujący aktualną sytuację na świecie i w kraju zadają sobie pytanie, czy Polsce grozi stagflacja. Eksperci zauważają czynniki, które mogą świadczyć o pojawieniu się tej tendencji. To przede wszystkim wysoka inflacja w Polsce i słabszy wzrost gospodarczy. Wielu ekonomistów uważa, że kraj czeka recesja gospodarcza, przy czym zaznaczają, że raczej będzie do tzw. recesja techniczna, a nie głęboki kryzys gospodarczy. Eksperci tłumaczą, że wciąż będzie można obserwować wahania dynamiki PKB. Specjaliści wypowiadają się ostrożnie, zauważając, że ryzyko wystąpienia stagflacji jest najwyższe od wielu lat. Jako podstawowe czynniki wpływające na obecną sytuację wymieniają wojnę w Ukrainie, blokady w Chinach i zakłócenia w łańcuchach dostaw, co napędza wzrost cen i hamuje wzrost gospodarczy. Jak zaznaczają, na pewno nieuniknione jest spowolnienie gospodarcze – konsumpcja i inwestycje są na znacznie niższym poziomie. Jak zapobiec stagflacji? Eksperci wskazują, że jednym ze sposobów jest zatrzymanie rosnącej inflacji. Dezinflacja jest jednak uzależniona od sytuacji w Ukrainie oraz sytuacji pandemicznej.
Kryzys gospodarczy i rosnąca inflacja, czyli życie przeciętnego obywatela
Czy to już koniec trudnej sytuacji gospodarczej, czy ciężki czas dopiero nadchodzi? Eksperci biorący udział w Europejskim Kongresie Finansowym tłumaczyli, że Polacy muszą być przygotowani na kryzys. Podnoszenie stóp procentowych może doprowadzić do sytuacji, w której wiele osób przestanie mieć możliwość spłacania kredytów, natomiast inflacja jest najwyższa od ponad 20 lat. Wzrost inflacji następuje również w innych krajach, Polska nie jest osamotniona. Banki centralne muszą zacieśniać politykę pieniężną, co spowoduje niski wzrost gospodarczy – w połączeniu z nieustannie rosnącymi cenami może prowadzić do wystąpienia zjawiska stagflacji. Jaki będzie miała wpływ na życie przeciętnego obywatela? Już w ostatnim czasie Polacy doświadczyli drastycznie rosnących cen dóbr i usług, a także braku dostępności np. surowców energetycznych. Prędzej czy później dojdzie do sytuacji, gdy ludzie zaczną wydawać mniej na konsumpcję.
Stagflacja to stan, w którym ceny produktów i usług wciąż idą w górę, a obywatele zarabiają coraz mniej. Rosnące bezrobocie, troska o miejsca pracy, bankructwa i niewypłacalność to naprawdę czarny scenariusz. Pozostaje mieć nadzieję, że nie dojdzie do jego realizacji, a rząd i bank centralny podejmą decyzje i działania, które podciągną polską gospodarkę w górę i doprowadzą do sytuacji, w której ogromny kryzys istnieje tylko w sferze obaw. Czy to się uda? Czas pokaże.
- Recesja gospodarcza, czyli okres stagnacji w gospodarce. Czy recesja jest równoznaczna z głębokim kryzysem?
- Kryzys gospodarczy – czym jest, czy grozi światu w 2025? Jak wyglądał Wielki Kryzys? O prognozach ekonomistów i nie tylko
- Spowolnienie gospodarcze a inflacja. Co oznaczają i czym są spowodowane? Jak wpływają na stan finansów?
- Kryzys energetyczny 2025 – przyczyny, wzrost cen. Jak sobie poradzić?
- Recesja w Polsce 2025 – możliwy scenariusz, czy nieuzasadnione obawy? Co mówią eksperci?