Okres ochronny przed emeryturą to kwestia, która interesuje wiele osób. Komu on przysługuje i na jakich warunkach? Czy pracodawca może w tym czasie zwolnić pracownika? Czy chroniony pracownik może być na wypowiedzeniu? Odpowiadamy!
W polskim prawie pracy gwarantowana jest ochrona pracownika w wieku przedemerytalnym. Mają do niej prawo osoby, które osiągną wiek emerytalny i ci pracownicy, którzy mogą przejść na emeryturę za maksymalnie 4 lata. W tym czasie, w którym trwa okres ochronny przed emeryturą, pracownikowi przysługują pewne przywileje. Dowiedz się więcej, jak wygląda ochrona pracownika. Przed emeryturą warto znać swoje prawa!
Czy można zwolnić pracownika zatrudnionego na umowie o pracę przed emeryturą?
Kodeks pracy mówi, że pracownika będącego pod ochroną (czyli w okresie przedemerytalnym) nie można zwolnić. Pracodawca nie może wypowiedzieć umowy o pracę, gdy pracownik jest w okresie ochronnym przed emeryturą, gdyż byłoby to niezgodne z prawem. Pracownik mógłby odwołać się do sądu pracy i wygrać sprawę.
Okres ochronny przed emeryturą – ile trwa?
Ile trwa okres ochronny przed emeryturą? W momencie, kiedy miałoby być wręczone wypowiedzenie, pracownikowi musi brakować maksymalnie 4 lata do emerytury, rozumianej głównie jako osiągnięcie wieku emerytalnego. W Polsce od 1 października 2017 roku tzw. powszechny wiek emerytalny wynosi 60 lat dla kobiet oraz 65 lat dla mężczyzn.
Czy wiek emerytalny pracownika wystarczy, by zaczął się okres ochrony przedemerytalnej?
Należy jednak pamiętać, że samo osiągnięcie odpowiedniego wieku jeszcze nie uprawnia pracownika do ochrony przedemerytalnej! Przyjmijmy, że pracownik osiągnął wymagany ustawowo wiek. Wiek ochronny przed emeryturą będzie wynosić odpowiednio 60 lat (mężczyzna) oraz 56 lat (kobieta). Jeśli jednak okresy zatrudnienia pracownika są zbyt krótkie i po zsumowaniu nie uprawniają go do otrzymania emerytury w danym wieku, wówczas nie będzie mógł on zostać objęty ochroną przedemerytalną. Okres ochronny przed emeryturą ma zatem ścisłe obwarowania.
Okres ochronny przed emeryturą a wręczenie wypowiedzenie
A jak wygląda kwestia okresu wypowiedzenia umowy o pracę? Może on trwać w trakcie ochrony przedemerytalnej. Jest to zgodne z prawem, jednak pracodawca musi wręczyć pracownikowi wypowiedzenie w odpowiednim momencie – takim, gdy okres ochronny przed emeryturą jeszcze się nie rozpoczął. Oznacza to, że pracownik może wejść w okres ochronny przedemerytalny w momencie, gdy wypowiedzenie umowy o pracę już trwa. Oczywiście, wypowiedzenie w przypadku umowy o pracę na czas nieokreślony musi być odpowiednio uzasadnione. Jeśli pracownik nie przyjmie wypowiedzenia (ma do tego prawo), wówczas rozstrzygnięcie sporu należy do sądu pracy.
Okres ochronny przed emeryturą i jego podstawy
Ochrona pracownika przed emeryturą jest gwarantowana prawnie. Przepisy te zawarte są w ustawie Kodeks pracy (art. 39). Regulacje dotyczące okresu ochronnego przed emeryturą mają swoje podstawy. Ich celem jest ochrona osób w starszym wieku, które mogą mieć większe trudności ze znalezieniem pracy. Co więcej, w ich przypadku przedłużające się bezrobocie oddala możliwość przejścia na emeryturę – z powodu braku wymaganych okresów składkowych w ZUS.
Okres ochronny przed emeryturą zabezpiecza sytuację osób w trudnym położeniu
Znalezienie kolejnego zatrudnienia w przypadku takich pracowników bywa prawdziwym wyzwaniem. Osoby te często mają więcej kłopotów zdrowotnych i pewnych czynności nie mogą już wykonywać. Do tego wolniej się uczą i nie są w stanie tak szybko dostosować się do dynamicznie zmieniającego się rynku pracy. Przekwalifikowanie się często nie jest więc możliwe, a osoby w wieku przedemerytalnym nie są często zatrudniane przez pracodawców.
Jakiego rodzaju umów dotyczy okres ochronny przed emeryturą?
Kodeks pracy zapewnia prawo do okresu ochronnego przed emeryturą głównie pracownikom, którzy są zatrudnieni na umowę o pracę na czas nieokreślony. Mogą z niej skorzystać również pracownicy zatrudnieni na czas określony, jednak tylko w przypadku, gdy umowa taka zawarta jest na odpowiednio długi okres. W praktyce oznacza to, że umowa na czas określony skończy się w trakcie, gdy pracownik nabędzie już prawo do ochrony przedemerytalnej.
Okres ochronny przed emeryturą a wynagrodzenie pracownika
Pracodawca nie tylko nie może zwolnić pracownika, który spełnia warunki dla ochrony przedemerytalnej. Nie może również obniżyć takiemu pracownikowi wynagrodzenia. Jedynym wyjątkiem od tej reguły są szczególne sytuacje, w których układy zbiorowe w zakładzie pracy uległy zmianie.
Okres ochronny przed emeryturą – umowa i wymiar etatu
Ochroną przedemerytalną mogą zostać objęci tylko pracownicy w rozumieniu prawa, czyli osoby zatrudnione na umowie o pracę:
- na czas nieokreślony;
- na czas określony.
Nie ma znaczenia, czy taka osoba jest zatrudniona na cały etat, czy na jakąś jego część. Jeżeli pracownik łączy kilka części etatów u kilku pracodawców, a u każdego z nich ma podpisaną umowę o pracę na czas nieokreślony, to ma wówczas prawo u każdego z nich do okresu ochronnego przed emeryturą.
Kogo nie dotyczy okres ochronny przed emeryturą?
Od większości reguł prawnych są pewne wyjątki i nie inaczej jest z tą, która dotyczy okresu ochronnego przed emeryturą. Pracownik nie skorzysta z prawa do ochrony gwarantowanej przez art. 39 Kodeksu Pracy w następujących sytuacjach:
- jeżeli zostanie zwolniony dyscyplinarnie;
- jeżeli pracownikowi przysługuje równocześnie prawo do renty z powodu całkowitej niezdolności do pracy;
- jeśli zakład pracy ogłosił upadłość lub będzie likwidowany (zgodnie z art. 411 Kodeksu Pracy);
- jeżeli pracownik będący w okresie ochronnym przed emeryturą miałby zostać zwolniony w ramach zwolnień grupowych;
- jeśli pracownik utracił uprawnienia do wykonywania dotychczasowej pracy (z przyczyn od niego niezależnych).
Zwolnienie dyscyplinarne a ochrona przed wypowiedzeniem
Prawo nie zabrania zwolnić chronionego pracownika w trybie dyscyplinarnym. Niedozwolone jest tylko zwolnienie za wypowiedzeniem pracownika będącego w okresie ochronnym przed emeryturą. Dyscyplinarka jest natomiast rozwiązaniem stosunku pracy z pracownikiem bez prawa do wypowiedzenia. Zgodnie z art. 52. Kodeksu cywilnego, zwolnienie bez prawa do wypowiedzenia może nastąpić z winy pracownika. Jest to zwolnienie w trybie dyscyplinarnym, powszechnie zwane dyscyplinarką. Druga sytuacja, w której można zwolnić pracownika bez prawa do wypowiedzenia, to jego długotrwała nieobecność, o której mówi art. 53. Kodeksu cywilnego.
Okres ochronny przed emeryturą a zwolnienia grupowe
Zwolnienia grupowe dotyczą sytuacji, gdy pracodawca, który zatrudnia w swojej firmie minimum 20 osób. W ten sposób zwalnia pracowników z powodu trudnej sytuacji ekonomicznej lub jeśli np. zamykany jest pewien dział zakładu pracy albo zachodzą duże zmiany w organizacji. Pracownikowi przysługuje zwykle w takich sytuacjach dodatek wyrównawczy, czyli tzw. odprawa.
Wypowiedzenie umowy przy zwolnieniach grupowych
Jak wygląda wypowiedzenie umowy przy zwolnieniach grupowych w odniesieniu do okresu ochronnego przed emeryturą? W takiej sytuacji nie można wypowiedzieć umowy o pracę pracownikowi w okresie przedemerytalnym, jednak zgodne z prawem jest tzw. wypowiedzenie zmieniające. Zgodnie z nazwą, zmienia ono warunki pracy danego pracownika. Mogą mu zostać przedstawione inne warunki pracy, a czasem proponuje mu się nawet inne miejsce pracy, także w innym mieście. Pracownik może nie wyrazić na to zgody. Kwestie te reguluje ustawa o zwolnieniach grupowych z 13 marca 2006 r.
Czy przedemerytalny okres ochronny dotyczy wcześniejszej emerytury?
Jest grupa zawodów, która ma prawo do wcześniejszych świadczeń emerytalnych. Są to głównie osoby, które pracowały w trudnych warunkach, np.:
- strażnicy więzienni;
- policjanci;
- żołnierze;
- górnicy (z co najmniej 5-letnim stażem pracy);
- kolejarze,
- w niektórych przypadkach również nauczyciele.
Tych grup zawodowych nie dotyczy powszechny wiek emerytalny (60 lat dla kobiet i 65 – dla mężczyzn), tylko obniżony wiek emerytalny.
Okres ochronny przed emeryturą dotyczy również pracowników z prawem do wcześniejszej emerytury. W przypadku osób, które je mają, konkretny wiek pracownika uprawniający go do rozpoczęcia okresu ochronnego przed emeryturą będzie się różnił. Zależy on od tego, do jakiej grupy zawodowej należał wcześniej pracownik.
Okres ochronny przed emeryturą – komu przysługuje? Grupy zawodowe z prawem do wcześniejszej emerytury
Nie ma przy tym znaczenia, w jakim charakterze taka osoba pracuje obecnie (czyli w momencie osiągnięcia prawa do ochrony przedemerytalnej). Przykładowo, mężczyzna jest obecnie pracownikiem firmy kurierskiej, ale przepracował wcześniej wymagany staż na kolei i nabył prawo do wcześniejszej emerytury. Uzyskuje on prawo do okresu ochronnego przed emeryturą liczonego nie od 65 lat, lecz od obniżonego wieku emerytalnego właściwego dla swojej grupy zawodowej (w tym przypadku – dla kolejarzy). Zwierzchnik byłego kolejarza nie ma prawa zwolnić go za wypowiedzeniem.
Okres ochronny przed emeryturą a zwolnienie lekarskie
Art. 53. Kodeksu pracy mówi, że okres ochronny pracownika nie będzie działać, gdy pracownik przebywa na długotrwałym zwolnieniu lekarskim. Przepisy mówią o trzech przypadkach:
- L4 trwa dłużej niż 3 miesiące, a pracownik jest zatrudniony u danego pracodawcy krócej niż 6 miesięcy;
- pracownik był zatrudniony dłużej niż 6 miesięcy, jednak orzeczenie lekarskie L4 trwa dłużej niż łączny okres pobierania wynagrodzenia i zasiłku chorobowego;
- niezdolność do pracy wynika z choroby zawodowej lub wypadku przy pracy – w tych sytuacjach pracownikowi przysługują inne świadczenia.
Okres ochronny przed emeryturą niesie za sobą pewne przywileje, jednak warto wiedzieć, jakie są od niego wyjątki. Jeśli zbliżasz się do wieku emerytalnego, artykuł na pewno pomógł ci poznać swoje prawa.
- Jak złożyć wypowiedzenie umowy o pracę?
- Wypowiedzenie umowy o pracę bez okresu wypowiedzenia
- Czy można złożyć wypowiedzenie w środku miesiąca?
- Ochrona przedemerytalna pracownika – kiedy zwolnienie jest niedozwolone?
- Wypowiedzenie umowy o pracę na czas nieokreślony – poznaj obowiązki pracownika i pracodawcy w związku z rozwiązaniem umowy
