Co reguluje Kodeks pracy? 2026 rok przyniesie zmiany. Jeśli chcesz poznać odpowiedź na pytanie, na czym mają polegać, zachęcamy do przeczytania naszego tekstu. Owocnej lektury!
Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 roku Kodeks pracy jest podstawowym dokumentem regulującym relacje między pracodawcami (zakładem pracy) oraz osobami przez nich zatrudnionymi. Szczególny nacisk kładzie się na ochronę drugiej z wymienionych grup. Jakie zmiany obejmuje znowelizowany kodeks pracy? 2026 to czas, w którym pojawi się kilka istotnych nowości. Sprawdź, co to dokładnie oznacza!
Ustawa Kodeks pracy, czyli akt prawny dla osób zatrudnionych na umowie o pracę
W ustawie Kodeks pracy regulowane są m.in. takie kwestie jak:
- uprawnienia i obowiązki – zarówno pracownicze, jak i w odniesieniu do pracodawcy. Czasem można spotkać się z opinią, że pracownik ma wyłącznie prawa. Takie podejście jest błędne, ponieważ na osobie zatrudnionej, jako jednej ze stron stosunku pracy, także ciąży szereg obowiązków. Należy do nich m.in. wymóg przestrzegania zasad bezpieczeństwa na terenie przedsiębiorstwa oraz stosowanie się do poleceń przełożonego w zakresie organizacji pracy;
- czas pracy. W kodeksie określono m.in. przeciętne dzienne oraz tygodniowe normy wymiaru czasu pracy;
- odpowiedzialność materialna pracowników za wyrządzone szkody;
- kwestie dotyczące zasad bezpieczeństwa i higieny pracy na terenie zakładu oraz sytuacje, w których pracodawca musi zapewnić środki niezbędne do zapewnienia ochrony życia i zdrowia pracowników;
- cel oraz sposób zawiązywania układów zbiorowych;
- sytuacje, w których możliwe jest odstąpienie od wykonywania pracy z powodu złego stanu zdrowia czy zewnętrznego zagrożenia (siły wyższej);
- uprawnienia przysługujące osobom zatrudnionym, w tym na przykład urlop wypoczynkowy oraz opiekuńczy;
Nad przestrzeganiem przepisów w tym zakresie czuwa PIP – Państwowa Inspekcja Pracy. Realizuje ona to zadanie poprzez kontrole przeprowadzane przez inspektora pracy PIP w siedzibie pracodawcy. Kontrole mogą być przeprowadzane rutynowo lub wskutek zgłoszenia ze strony pracownika, według którego doszło do rażącego naruszenia przepisów kodeksu pracy przez pracodawcę. Zanim przejdziemy do nowelizacji Kodeksu pracy 2026, przybliżymy powody wprowadzania zmian w przepisach.
Dlaczego wprowadzane są nowelizacje w zakresie przepisów prawa pracy?
Zmiany w Kodeksie pracy wprowadza się z dwóch powodów, którymi są:
- wymóg harmonizacji przepisów krajowych z regulacjami dotyczącymi warunków pracy w Unii Europejskiej;
- konieczność dostosowania prawa do zmieniającej się sytuacji społeczno-gospodarczej – do zmian można zaliczyć np. rozwój pracy zdalnej (ang. home office) w ostatnich latach.
Kodeks pracy w 2026 roku – jakie zmiany zostaną wprowadzone?
Jak już wiesz, aktualizacja prawa pracy jest niezbędna. Jeśli chodzi o 2026 rok, na uwagę zasługuje projekt nowelizacji Kodeksu pracy. Planowane zmiany dotyczą w szczególności warunków pracy rodziców i zostały zaakceptowane przez Ministra Rodziny i Polityki Społecznej (Rada Ministrów przyjęła projekt zmian). W życie mają wejść 2 dyrektywy.
Nowe przepisy – dłuższy urlop rodzicielski
Co obejmuje ta część nowelizacji Kodeksu pracy 2026? Projekt zmian zakłada wydłużenie urlopu rodzicielskiego, który obecnie wynosi 32 (w przypadku ciąży pojedynczej) oraz 34 tygodnie (dla ciąży bliźniaczej). Nowy wymiar urlopu rodzicielskiego to 41 oraz 43 tygodnie. Jest to zmiana bardzo korzystna dla młodych rodziców, którzy mogą poświęcić więcej czasu opiece nad małym dzieckiem. Ponadto urlop ten będzie można wykorzystać maksymalnie w pięciu częściach, aż do zakończenia roku, w którym dziecko ukończy 6 lat.
Urlop opiekuńczy
Interesującym rozwiązaniem jest wprowadzenie urlopu opiekuńczego, czyli dodatkowych pięciu bezpłatnych dni wolnych w roku kalendarzowym. Może on zostać wykorzystany do opieki nad chorym dzieckiem, rodzicem czy małżonkiem.
Wolne z powodu działania siły wyższej
Nowością w Kodeksie pracy będzie możliwość wzięcia urlopu z powodu działania siły wyższej (16 godzin lub dwa dni w ciągu roku kalendarzowego). Będzie można go wykorzystać w sytuacji zaistnienia pilnych, nieprzewidzianych spraw rodzinnych.
Rozwiązania dla aktywnych zawodowo rodziców i nie tylko
Kodeks pracy w 2026 roku uwzględnia także zmiany, które – jeśli zostaną wprowadzone wraz z początkiem sierpnia – będą korzystne dla:
- aktywnych zawodowo rodziców małych dzieci (tj. do ukończenia ósmego roku życia) – jeśli pozwoli na to specyfika działania danej firmy, pracodawca powinien, uwzględniając przy tym potrzeby pracującego rodzica, dostosować tryb jego pracy. Może być to na przykład system przerywanego czasu pracy lub system skróconego czasu pracy (system skróconego tygodnia pracy). Rozwiązanie to jest określane jako elastyczna organizacja pracy i ma pomóc w zachowaniu równowagi między życiem zawodowym a prywatnym rodziców;
- osób, które chcą pracować dla więcej niż jednego pracodawcy – zgodnie z nowymi przepisami znacznie ograniczona zostanie możliwość stosowania zakazu konkurencji w umowie o pracę. Pracownik będzie miał prawo do równoczesnego nawiązania stosunku pracy z innym pracodawcą, a dotychczasowy pracodawca nie powinien go z tego tyłu dyskryminować. Jednak strony trzeba pamiętać, że łączenie dwóch etatów może być trudnym wyzwaniem m.in. z powodów organizacyjnych, a sprawa równowagi między życiem zawodowym a prywatnym także jest istotna.
Co nie zmieni się w ustawie o prawie pracy z punktu widzenia pracowników i pracodawców?
Jak widać, planowane są liczne nowości w zakresie tej gałęzi prawa. Po sierpniowych zmianach Kodeks pracy w 2026 roku będzie wyglądał inaczej. Mimo to zmiany te nie mają rewolucyjnego charakteru, a wiele kwestii będzie wyglądać tak, jak miało to miejsce dotychczas.
Jakich zmian nie zawiera Kodeks pracy 2026? Kwestii tych jest wiele – bez większych modyfikacji pozostają takie zagadnienia jak na przykład:
- liczba dni wolnych od pracy – wolne od pracy są soboty, niedziele i dni świąteczne;
- roczny wymiar czasu pracy, który wynosi 2000 godzin w roku kalendarzowym 2026 (250 dni pracujących x 8 godzin w przypadku zatrudnienia w pełnym etacie);
- liczba dni urlopowych, które wciąż przysługują pracownikowi proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy;
- możliwość przedłużenia dobowego wymiaru czasu pracy, co jest charakterystyczne dla takich rodzajów pracy jak np. ochrona mienia;
- zasada równego traktowania zatrudnionych oraz niestosowania dyskryminacji w jakiejkolwiek formie;
- katalog sytuacji uzasadniających wypowiedzenie przez pracodawcę stosunku pracy, w tym m.in. rażące niedbalstwo ze strony zatrudnionego;
- sposób zawierania układów zbiorowych pracy i porozumień zbiorowych;
- konieczność przestrzegania przepisów w zakresie przetwarzania danych osobowych;
- kwestia kontroli trzeźwości pracowników oraz kontroli na obecność środków działających podobnie do alkoholu (np. narkotyków).
Liczne zmiany w prawie pracy to spore wyzwanie dla działów kadrowych w firmach. Dobrą informacją w kontekście zmian w Kodeksie pracy 2026 jest to, że wiele z nich jest korzystnych dla osób zatrudnionych (choć nie wszystkie, czego przykładem jest skrócenie możliwości korzystania z urlopu ojcowskiego).