Denominacja to instrument polityki pieniężnej, który został wykorzystany przez polskie władze państwowe na końcu poprzedniego stulecia. Sprawdź, co oznacza to słowo oraz jak przebiega proces denominacji w praktyce!
Denominacja polega na obniżeniu nominału pieniędzy funkcjonujących i znajdujących się w obiegu w danym państwie. Ten instrument polityki pieniężnej wykorzystywany jest w sytuacji utrzymywania się wysokiej inflacji i wiąże się nierozerwalnie z koniecznością wprowadzenia zmian cen i produkcji nowych banknotów. Ostatnia denominacja w naszym kraju została przeprowadzona w 1995 roku, jako konsekwencja hiperinflacji, która miała miejsce kilka lat wcześniej. Sprawdź, jak dokładnie przebiegała denominacja złotego oraz co powinieneś wiedzieć o tym pojęciu!
Czym jest denominacja?
Mianem denominacji określa się reformę walutową, zgodnie z którą dotychczasowa waluta funkcjonująca w danym kraju zostaje zastąpiona nową, ale bez ingerowania w obecny kurs walutowy. Celem denominacji jest wprowadzenie usprawnień o charakterze czysto technicznym. Wszelkie zmiany w obrębie: płac, cen, kursów walut oraz rachunków bankowych przebiegają zgodnie z wcześniej ustalonym schematem działania. W praktyce denominacja najczęściej jest następstwem bardzo wysokiej inflacji lub hiperinflacji.
Denominacja a dewaluacja
Pojęcia denominacji i dewaluacji często stosowane są zamiennie, co jest oczywistym błędem. O denominacji mówi się wówczas, gdy pieniądz funkcjonujący w danym kraju jest wymieniany, aby w ten sposób obniżyć jego nominał lub zmienić nazwę. Dewaluacja polega natomiast na obniżeniu wartości waluty danego kraju w stosunku do złota lub walut funkcjonujących w innych państwach.
Denominacja w praktyce
Z praktycznego punktu widzenia denominacja polega na ,,obcięciu” konkretnej liczby zer na banknotach. Operacja ta wiąże się z koniecznością wyprodukowania i emisji nowych banknotów i monet oraz nowych cenników na produkty i usługi. Z uwagi na fakt konieczności przeprowadzenia szeroko zakrojonych działań, denominację najczęściej rozkłada się w czasie, na przykład na kilka lat pomiędzy którymi funkcjonuje okres przejściowy, gdzie mamy do czynienia z jednoczesnym funkcjonowaniem dwóch cenników i dwóch rodzajów banknotów.
Rodzaje denominacji
Denominacje można podzielić na ekwiwalentną i nieekwiwalentną.
Denominacja ekwiwalentna
Denominacja ekwiwalentna oznacza zachowanie zasobów i dochodów mieszkańców danego państwa po denominacji w takiej samej proporcji, jaka miała miejsce przed denominacją.
Denominacja nieekwiwalentna
Denominacja nieekwiwalentna cechuje się zmianą dochodów i zasobów posiadanych przez mieszkańców danego państwa, co w praktyce oznacza możliwość utraty części oszczędności przez obywateli.
Dlaczego wprowadza się taką reformę?
Denominacja najczęściej jest następstwem wysokiej inflacji lub hiperinflacji, a więc wysokiego, niekontrolowanego i bardzo szybkiego wzrostu cen dóbr w gospodarce, co wiąże się bezpośrednio ze spadkiem wartości pieniądza. W takiej sytuacji produkuje się coraz to wyższe nominały pieniądza, aby w ten sposób ułatwić przeprowadzane transakcje gotówkowe. Po pewnym czasie sytuacja rynkowa ulega ustabilizowani i wówczas korzystanie z pieniędzy papierowych staje się niewygodne. Wprowadzenie nowych pieniędzy znacznie ułatwia przeprowadzanie transakcji kupna-wymiany. Dzieje się tak, ponieważ nowa jednostka pieniężna posiada większą siłę nabywczą niż stara.
Denominacja w Polsce w 1950 roku
Pierwsza denominacja w Polsce miała miejsce jeszcze za czasów Polski Ludowej. Było to w roku 1950. Wówczas zastosowano denominację nieekwiwalentną. Oznacza to, że obywatele utracili część posiadanych oszczędności. Władze podjęły taką decyzję, ponieważ już w latach 40. XX wieku, co było następstwem wybuchu II wojny światowej, w Polsce panowała inflacja. Dodatkowo po jej zakończeniu władze potrzebowały pieniędzy, aby skutecznie realizować założenia planu sześcioletniego polegającego na industrializacji kraju na wzór radziecki. W praktyce oznaczało to rozwój wielu niekonsumpcyjnych branż, co stwarzało ryzyko, że trafiające na rynek duże ilości pieniędzy wygenerują problem z dostępnością towarów na półkach.
1. października 1950 roku uchwalono ustawę o reformie walutowej, na mocy której z dnia na dzień Polacy utracili nawet 2/3 posiadanych oszczędności. Stało się tak, ponieważ dokonywano wymiany cen, płac i oszczędności bankowych w stosunku 3 do 100 (3 nowe złote za 100 starych złotych). Gotówka zgromadzona w domach była wymieniana w relacji 1 złoty nowy za 100 złotych starych.
Na mocy ustawodawstwa tej denominacji wprowadzono zakaz posiadania winnych walut, złota oraz platyny. Posiadane zasoby musiały zostać sprzedane państwu lub złożone do krajowego depozytu.
Denominacja złotego w 1995 roku
Kolejna denominacja w Polsce miała miejsce w roku 1995 i wiązała się z hiperinflacją z końcówki lat 80. XX stulecia. Po wdrożeniu planu Balcerowicza, który pozwolił na ustabilizowanie i zreformowanie całej gospodarki, władze zdecydowały się na dokonanie kolejnego kroku, jakim była denominacja waluty. tym razem była to jednak denominacja ekwiwalentna, a więc nie uderzyła ona w oszczędności posiadane przez Polaków.
Nowe banknoty i monety rozpoczęto wyrabiać w latach 1990-1992. Denominacja została przeprowadzona z zachowaniem proporcji 10 000 : 1, co w praktyce oznaczało ,,obcięcie” czterech zer na nowych nominałach w stosunku do starych.
W 1995 na mocy reformy wycofano z obiegu dawne banknoty o nominałach: 10, 20 i 50 złotych oraz monety ze starymi złotymi. Do obiegu weszły nowe banknoty o nominałach: 10, 20, 50, 100 oraz 200 złotych. Starymi można się było posługiwać do roku 1997. Przez te dwa lata ceny towarów podawane były w dwóch nominałach.
Wraz z początkiem roku 1997 całkowicie wycofano z obiegu stare monety i banknoty. Odtąd można je było wymieniać jedynie w oddziałach Narodowego Banku Polskiego oraz w kasach banków krajowych. Możliwość wymiany wygasła wraz z rozpoczęciem roku 2011.
Podsumowując, mianem denominacji określa się zmianę znajdujących się w obiegu w danym państwie pieniędzy poprzez obniżenie ich nominału. Reforma jest najczęściej efektem wysokiej i utrzymującej się inflacji. W Polsce ostatnia denominacja miała miejsce w 1995 roku.
- Pieniądz fiducjarny – czym jest waluta FIAT?
- Hiperinflacja a inflacja – wpływ na gospodarkę i ceny
- Konto mieszkaniowe – dopłaty w nowym programie Pierwsze Mieszkanie
- Bank centralny a emisja pieniądza. Nie tylko Narodowy Bank Polski
- Inflacja w Polsce – kwiecień 2023
Zobacz również:
