Pieniądz fiducjarny to umowne narzędzie, które jest powszechnie wykorzystywane jako legalny środek płatniczy. Umożliwia dokonywanie transakcji pomimo braku pokrycia w dobrach materialnych. Przekonaj się, czym w praktyce jest waluta fiducjarna.
Pieniądz fiducjarny, czyli inaczej waluta FIAT, nie ma pokrycia ani w złocie ani w innych dobrach. Taki pieniądz nie przejawia też wartości handlowej. Mimo to jako podstawa systemu monetarnego używany jest praktycznie na całym świecie. Teoretycznie stoi w opozycji do kryptowalut, jednak w praktyce wiele je z nim łączy. To dlatego kryptowaluty przez wielu ekspertów uważane są za rodzaj pieniądza fiducjarnego. O tej zależności i innych kwestiach przeczytasz w naszym artykule!
Pieniądz fiducjarny, czyli waluta bez pokrycia
Nazwa pieniądza fiducjarnego wywodzi się z łacińskiego fides, które oznacza wiarę. To nie tylko legalny środek płatniczy, lecz także podstawowy element systemu monetarnego. Co ważne, waluta FIAT nie ma żadnego pokrycia w towarze i nie przedstawia wartości handlowej. Pieniądze fiducjarne swoją wartość opierają na zaufaniu do podmiotu generującego takie środki płatnicze. Emitent ma monopol na wprowadzanie pieniądza do obrotu. Emitentem są banki centralne i organy regulujące powstawanie waluty FIAT. Jej ilość wprowadzana do obiegu zależy od popytu, jaki generują instytucje państwowe. Znaczenie ma także wykorzystanie pieniądza na danym obszarze. Wartość ustalana jest między innymi na podstawie stóp procentowych kredytów udzielanych konsumentom. Oznacza to, że waluta fiducjarna to pieniądz inflacyjny, który w obliczu hiperinflacji jest bezwartościowy.
Jak powstała waluta FIAT?
Początek powstania waluty fiducjarnej to okres, kiedy dolar amerykański stracił pokrycie w złocie. Przestał wtedy być pieniądzem narodowym i światowym. Wydarzenia te są związane z decyzją amerykańskiego prezydenta Richarda Nixona. Jej skutkiem było zakończenie działania międzynarodowego systemu kruszcowego w 1971 roku.
Kolejne rodzaje pieniądza to:
- wymiana barterowa;
- pieniądz towarowy;
- pieniądz kruszcowy;
- reprezentatywny pieniądz towarowy;
- pieniądz fiducjarny.
Ewolucja pieniądza i jego form
Pierwsze formy płatnicze wywodziły się z barteru. Wymiana towaru za towar obejmowała przede wszystkim nazywane płacidłem dobra luksusowe, egzotyczne przyprawy i bydło. Dopiero potem zaczęto kupować i zbywać za pomocą złota i srebra. Niepraktyczny system dość szybko został zastąpiony przez pieniądz towarowy. Był nim papier wartościowy, certyfikat albo banknot wymienialny na złoto lub srebro.
Wartość pieniądza towarowego wynikała z rezerwy kruszcowej w skarbcu danego państwa. Ograniczona ilość kruszców przekładała się na brak możliwości wytwarzania pieniędzy w dużych ilościach. Gdy metale szlachetne zamieniano w monety, możliwy był rozwój gospodarczy, a wraz z nim wymiany towarowe. Rozwój form płatniczych wkroczył w ostateczny etap wraz z pieniędzmi elektronicznymi i zmianami systemu płatniczego. Wirtualne środki pozwalają na korzystanie z kart debetowych i przelewów elektronicznych. żadnego problemu nie sprawia też wymiana walut.
Rodzaje pieniądza
Można zawęzić rodzaje pieniędzy, wskazując przy tym ich substytuty. Według Ludwiga von Misesa są to:
- pieniądz towarowy;
- pieniądz kredytowy;
- pieniądz pusty;
- certyfikaty pieniężne;
- fiducjarne środki płatnicze.
Pieniądze towarowe (surowcowe) wykonywane są z metali szlachetnych lub innych wartościowych materiałów. W tym przypadku pieniądzem jest surowiec. Środek płatniczy to tylko towar. Pieniądze kredytowe oznaczają roszczenia wobec osoby fizycznej bądź prawnej. Może to być na przykład weksel. Pieniądze powstające na podstawie dekretu państwowego to pieniądze puste. Ich wartość nadawana jest poprzez akt władzy. Do substytutów zalicza się certyfikaty pieniężne oraz fiducjarne środki płatnicze. Zalicza się do nich depozyty, banknoty i pieniądz zdawkowy.
Przykłady pieniądza fiducjarnego
FIAT to pieniądze, które decyzją władz danego państwa stają się środkiem płatniczym. Obowiązują na określonym terytorium, gdzie mogą zwalniać ze zobowiązań. Nie są jednak wymienialne na złoto czy inne kruszce. Ich gwarantem jest akt prawny wydany przez państwo bądź grupę państw. Każda waluta dostępna na świecie może zyskać miano pieniądza fiducjarnego. Może to być na przykład polski złoty, euro, dolar amerykański, frank szwajcarski czy jen japoński. Waluta FIAT dostępna jest najczęściej w postaci papierowych banknotów o wartości wyrażonej nominałami. Nie zmienia to faktu, że brakuje im realnego pokrycia w materiale kruszcowym.
Pieniądz fiducjarny – cechy:
- emitowany i kontrolowany przez banki centralne;
- popyt tworzony przez instytucje państwowe;
- obecny w formie banknotów i monet.
Waluta FIAT rozpoznawana jest na podstawie konkretnych cech. Jej obieg gwarantują systemy państwowe. Przykładem jest system podatkowy. Wymaga on, aby pobór podatków odbywał się w walucie krajowej. Fiducjarne środki płatnicze dostępne są w formie papierowej oraz jako bilon. Materiały, z których je wykonano, nie mogą mieć wartości wyższej niż nominalna wartość waluty.
Banknoty, monety, kryptowaluty – jaka jest wartość pieniądza fiducjarnego?
Pieniądze fiducjarne mogą przybierać formy pieniądza papierowego (banknoty) albo bilonu (monety). Uznaje się je za alternatywny środek względem kryptowalut. Te nie są jeszcze powszechnie akceptowane. Kryptowaluty stanowią umowne środki rozumiane jako cyfrowa reprezentacja wartości. Nie są emitowane przez organy państwowe.
FIAT a kryptowaluty – podobieństwa i różnice
Kryptowaluty i waluty FIAT łączy brak zabezpieczenia przez wartości materialne. W obu przypadkach wartość środków określana jest na zasadach spekulacji. Za ich pomocą można płacić i inwestować. Można też je przechowywać i sprzedawać. Pozorny brak wartości waluty FIAT zanika w obliczu inflacji. To wtedy pieniądz fiducjarny jest powszechnie stosowany i zyskuje na wartości.
Różnice wynikają z decentralizacji kryptowalut, które opierają się na rozproszonym systemie komputerowym. Jest to rejestr w technologii blockchain. Nad ich ilością jednostek czuwają specjalnie zaprojektowane algorytmy, a dostępne są tylko w wersji elektronicznej. Rynek kryptowalut jest mniejszy niż rynek pieniądza fiducjarnego, co oznacza jego większą niestabilność. Warto jednak pamiętać, że obrót kryptowalutami nie grozi powstaniem hiperinflacji. Może też mieć wpływ na rozwój nowych technologii pieniężnych.
Pieniądz fiducjarny jako legalny środek płatniczy
FIAT (z ang. fiat money) to pieniądze powszechnie obecne na rynkach światowych. Współczesne systemy gospodarcze zakładają ich emitowanie w ramach prowadzonej polityki pieniężnej. Umowna wartość zastępników sprawia, że nie wymagają zabezpieczenia w formie dóbr materialnych. Nie powodują problemów z transportem ani przechowywaniem kruszcu. Jednostki elektroniczne oraz bankowość internetowa dają możliwość łatwej wymiany walut i dokonywania transakcji międzynarodowych.
Podstawowa wada pieniądza fiducjarnego (łac. fides – wiara) wynika z jego największej zalety. Brak jednoznacznej wartości, która określałaby rzeczywiste walory rynkowe, to obosieczny miecz. Wprowadzanie środków pieniężnych bez pokrycia materialnego może doprowadzić do kryzysu ekonomicznego, ale jednocześnie waluty FIAT zapewniają wygodę dokonywania transakcji czy przechowywania majątku. Jako najpopularniejsze narzędzie płatnicze na świecie mogą spowodować zanik płatności gotówkowych na rzecz płatności elektronicznych.
- Hiperinflacja a inflacja – wpływ na gospodarkę i ceny
- Ile zarabia koparka kryptowalut? Rzeczywista analiza opłacalności
- Płacić kartą czy gotówką – co jest bardziej opłacalne?
- Deprecjacja – poznaj znaczenie tego słowa!
- Kurs korony duńskiej – prognozy 2024. Sprawdź, jaki będzie kurs DKK względem PLN
