Jednym z najważniejszych procesów w historii gospodarki świata jest bez wątpienia industrializacja (czasem określana także jako tzw. uprzemysłowienie). Jeżeli chcesz dowiedzieć się, na czym polega ten proces, zapoznaj się z przygotowanym tekstem. Powodzenia!
Zasadniczo gospodarka składa się z trzech sektorów, tj. rolnictwa, przemysłu i usług. Te ostatnie pełnią w XXI wieku najważniejszą rolę w systemach gospodarczych państw wysoko rozwiniętych. Nie zawsze jednak tak było, a obecny porządek wytworzył się wskutek trwających wiele lat procesów. Do przekształceń w tym zakresie należy m.in. industrializacja.
Na czym polega industrializacja i w jaki sposób ona przebiegła? Historia od XVIII wieku do dziś
Industrializacja to proces, który polega na znaczącym wzroście wartości sektora przemysłowego w stosunku do innych dziedzin gospodarki. Taki stan rzeczy został zapoczątkowany jeszcze w XVIII wieku i doprowadził do ważnych zmian w historii Europy i świata. Dzięki temu procesowi państwa typowo rolnicze (taki model dominował w czasie średniowiecza, renesansu czy baroku, tzn. epok sprzed industrializacji) przekształciły się w gospodarki oparte o przemysł.
Paradoksalnie industrializacja, czyli dynamiczny rozwój przemysłu, ma swoje korzenie w rozwoju rolnictwa. Rosnąca wydajność prac w produkcji rolnej przyczyniła się m.in. do wzrostu wolnych zasobów siły roboczej, co stanowiło świetną okazję do rozwoju fabryk przemysłowych. Zaczęły one wykorzystywać takie odkrycia i wynalazki, jak na przykład:
- przędza (przędzarka);
- koło wodne;
- maszyna parowa;
- napęd mechaniczny, dzięki któremu możliwa jest efektywna praca maszyn,
Istotne okazały się także rozwiązania natury organizacyjnej. Na przestrzeni lat w fabrykach zostały zastosowane, w odróżnieniu od niewielkich cechów rzemieślniczych, które były powszechne w poprzednich stuleciach, takie koncepcje, jak na przykład:
- podział pracy (każdy pracownik techniczny stał się odpowiedzialny za drobny wycinek pracy; dopiero połączenie wszystkich tych procesów mogło dać ostateczny efekt w postaci produktu);
- standaryzacja czasu pracy i wprowadzenie trybu działowego.
Takie działania sprawiły, że możliwy był rozwój wielkich, a jednocześnie sprawnie zarządzanych ośrodków przemysłowych. Wskutek takiego stanu rzeczy znacznie nasiliły się procesy urbanizacyjne, czyli rozwój dużych ośrodków miejskich. Jednocześnie można zaobserwować postępujący zanik lokalnych wspólnot i społeczności.
Zalety industrializacji z punktu widzenia państwa i społeczeństwa
Początkowo industrializacja przynosiła dobre skutki przede wszystkim państwom europejskim, w których proces ten zachodził w pierwszym etapie. Mowa tu między innymi o takich krajach, jak Wielka Brytania oraz Francja, ale także państwa niemieckie (Niemcy były rozbite wówczas na szereg niewielkich organizmów politycznych), a spoza Europy – Japonia. W krajach tych przemysł stanowił stopniowo coraz większą część dochodu narodowego.
Tak dynamiczne uprzemysłowienie gospodarki nie byłoby jednak możliwe, gdyby nie fakt, że wciąż na świecie istniały regiony mniej rozwinięte, oparte przede wszystkim na rolnictwie i produkcji artykułów nisko przetworzonych. Państwa rolnicze mogły dzięki temu eksportować towary rolnicze do gospodarek przemysłowych.
To jeszcze nie wszystko. Radykalne przekształcenia gospodarcze określane zbiorczo jako rewolucja przemysłowa objęły także kwestie społeczne. Nieprzypadkowo ten proces jest kojarzony przede wszystkim z fabrykami. Aby jednak możliwe było ich sprawne funkcjonowanie, konieczny był regularny dostęp siły roboczej. Konieczne w związku z tym było powstanie tzw. osad robotniczych. Tego typu ośrodki powstawały na przykład w Niemczech (szczególnie w rejonie Nadrenii) i Francji, ale także na ziemiach śląskich oraz w centrum naszego kraju. Sztandarowym przykładem dla Polski jest miasto Łódź, którego gwałtowny rozwój był możliwy właśnie dzięki rozwojowi zakładów włókienniczych.
Złe skutki industrializacji
Ekonomiści oraz badacze społeczni zwracają uwagę także na negatywne skutki tego procesu dla ludności. Rozwój gospodarczy spowodowany przez wzrost wydajności produkcji przemysłowej doprowadził do zbyt intensywnej eksploatacji zasobów naturalnych i degradacji środowiska. Oprócz tego zwraca się także uwagę na problemy, z jakimi musieli (a w niektórych przypadkach wciąż jeszcze muszą) borykać się osoby zatrudnione w przemyśle w wyniku przekształceń strukturalnych, zmian ustrojowych itp. Można było to zaobserwować np. w Polsce po upadku PRL, gdy usługi zaczęły wypierać przemysł.
Tak znaczne zmiany przyczyniły się do podniesienia stopy życiowej ludności. Już na początku XX w. tworzono produkty (w tym na przykład samochody osobowe) w cenach, który były osiągalne dla przeciętnego robotnika. Nie wolno jednak zapominać także o drugiej stronie medalu.
Zazwyczaj rozwój zakładów przemysłowych oznaczał znaczące bogacenie się właściciela oraz wyższej kadry menedżerskiej, w efekcie czego wzrosła skala nierówności dochodowych. Podczas gdy znani przemysłowcy obrastali w luksusy, przeciętny robotnik żył często w warunkach urągających ludzkiej godności.
Na szczęście, rozwój gospodarczy i wzrost PKB dzięki przemysłowi sprawił, że poszczególne rządy mogły wprowadzać pakiety i zabezpieczenia socjalne dla swoich obywateli. Pierwsze rozwiązania skierowane do ubogich robotników można było zaobserwować już w XIX w. w państwie niemieckim. Celem takich działań było rozładowanie napięć społecznych.
- FMEA – na czym polega analiza FMEA rodzajów i skutków możliwych błędów?
- Koncepcja lean management jako sposób na optymalizację działań w przedsiębiorstwie
- Czym jest benchmarking?
- BPMN, czyli Business Process Modeling Notation – czym jest proces biznesowy?
- Dumping – na czym polega i dlaczego jest objawem nieuczciwej konkurencji?
