Krzywa Laffera to znana koncepcja teoretyczna, a zarazem ilustracja ekonomiczna. Założenia Arthura Laffera pozwalają zoptymalizować wpływy do budżetu państwa. Przeczytaj, jak podatek wpływa na dochody budżetowe.
Krzywa Laffera to graficzna ilustracja koncepcji wskazującej na związek między stawkami opodatkowania a dochodami budżetowymi. Jej założenia mogą stanowić argument za zmniejszeniem podatków. Teoria zakłada, że wzrost stawek opodatkowania powoduje przyrost przychodów podatkowych. Dzieje się tak aż do uzyskania wartości maksymalnej określanej jako punkt nasycenia. Po przekroczeniu tego punktu dalsze podwyższanie stawek doprowadzi do obniżenia wartości przychodów.
Czym jest krzywa Laffera?
Krzywa Laffera to koncepcja teoretyczna, którą przygotował Arthur Laffer. Graficzna ilustracja założeń pierwszy raz wykreślona została na początku lat 70. Amerykański ekonomista powoływał się na zalety obniżenia stóp podatkowych. Obniżka stóp mająca maksymalizować wpływy budżetowe doradzana była w trakcie prezydentury J.F. Kennedy’ego, a następnie w 1981 r. za czasów Ronalda Reagana.
Teoria krzywej Laffera wskazuje na związek pomiędzy wysokością stóp procentowych a wielkością wpływów do budżetu państwa. Suma wpływów może zostać zwiększona do pewnego poziomu przez umiarkowany wzrost stóp. Stawka maksymalizująca przychody podatkowe odpowiada punktowi nasycenia.
Krzywa Laffera w krótkim i długim okresie
Różnica elastyczności krzywej w długim i krótkim okresie to problem, z którym mierzy się światowa polityka gospodarcza. Krótki okres sprawia, że podmioty gospodarcze nie mają szansy, aby odpowiednio zareagować na zmiany opodatkowania dochodów. Powoduje to przesuwanie punktu nasycenia w kierunku opodatkowania maksymalnego. Długi okres daje większą możliwość reakcji. To dlatego długookresowa stawka opodatkowania, która ma skutkować zwiększeniem wpływów budżetowych, jest niższa niż stawka krótkookresowa.
Można założyć, że nawet w krótkim okresie przy stuprocentowej stopie opodatkowania dochody nie byłyby zerowe. Po pierwsze reakcja przedsiębiorstw nie jest natychmiastowa, więc wygaszanie działalności odbywałoby się stopniowo. Oznacza to, że aż do zamknięcia firmy przedsiębiorca będzie zobligowany do opłacania ustalonego podatku. Po drugie nadmiernie wysokie podatki doprowadziłyby do zasilenia szarej strefy. Firmy ujawniałyby jedynie część dochodów, tak aby zachować chociaż pozory legalności funkcjonowania.
Efekty wzrostu opodatkowania
Podwyżka stóp procentowych może przynieść efekty inne od oczekiwanych. Zamiast zwiększenia wpływów może dojść do ich zmniejszenia i spowolnienia rozwoju gospodarczego.
Skutki wzrostu opodatkowania to:
- mniejszy dochód podmiotów gospodarczych zadeklarowany do opodatkowania;
- mniejsza motywacja do pracy i prowadzenia działalności gospodarczej;
- większa skłonność do ukrywania dochodów oraz przenoszenia działalności do tak zwanej szarej strefy.
Optymalizacja stawki opodatkowania
Jeśli krzywa Laffera ma pomóc optymalizować stawki opodatkowania, organy państwowe muszą zdecydować o okresie optymalizacji. Warto pamiętać, że wysokość stawek podatkowych, które odpowiadają punktowi nasycenia jest optymalna dla wysokości wpływów podatkowych. Jak dotąd nie wykazano zależności między taką stawką a stawką podatku dochodowego optymalną dla rozwoju gospodarczego państwa.
Zmiany podatkowe muszą uwzględniać wieloparametrowość optymalizacji. Podobne preferencje odnośnie wysokości stopy podatkowej nie zawsze pozwalają uzyskać takie same efekty. Dla przykładu silna kontrola fiskalna zwiększa skłonność do przechodzenia do szarej strefy. Powoduje to znaczne obniżenie wpływów. Nadmierny fiskalizm sprawia, że punkt nasycenia widoczny na krzywej Laffera będzie wyższy niż, gdyby kontrola fiskalna nie była tak ścisła.
Z punktu widzenia aparatu urzędniczego obniżenie podatków PIT często jest mniej korzystne niż wyższa stawka. Krzywa Laffera pokazuje, że minimum dwie stawki opodatkowania dochodów generują taki sam przychód podatkowy. Mimo to sytuacja ekonomiczna budżetu nie jest taka sama. Wpływają na to koszty zbierania podatków oraz przepływy pieniądza.
Jak wygląda krzywa Laffera?
Krzywa Laffera to parabola, jednak rzadko jest ona idealna bądź symetryczna. Ma na celu zobrazowanie sytuacji, w której podniesienie stawek podatkowych powoduje zwiększenie dochodów budżetowych. Wskazuje też na granicę, po przekroczeniu której wpływy z podatków zaczną spadać.
Wyraźnie pokazuje to przykład, jakim jest akcyza od wyrobów alkoholowych, wyrobów spirytusowych i wyrobów tytoniowych. Krzywa przygotowana przez Najwyższą Izbę Kontroli w 2003 r. przedstawiała poziom wrażliwości wpływów podatkowych na zmiany stóp procentowych. Nachylenie krzywej dla wyrobów tytoniowych było względnie małe. Oznaczało to, że wpływy ze sprzedaży wyrobów tytoniowych nie były szczególnie podatne na zmiany opodatkowania. Dla wyrobów alkoholowych nachylenie było duże, a dla spirytusowych (substytuty) rosło liniowo razem ze wzrostem stawek.
Określając kształt krzywej trzeba pamiętać o zmienności kształtu krzywej w czasie. W zależności od warunków obywatele mogą być mniej lub bardzie skłonni do ponoszenia obciążeń na rzecz państwa. Na krzywą wpływa nie tylko zmiana warunków życia, ale też lokalizacja działalności gospodarczej. Zróżnicowanie lokalizacyjne krzywej Laffera obejmuje warunki gospodarowania niezwiązane z podatkami. Przykładowo wysoki podatek akcyzowy powoduje, że rejony przygraniczne charakteryzuje większa skłonność do wybierania tańszego alkoholu sprowadzanego z zagranicy. Z kolei tereny centralne skupiają się na konsumpcji krajowych wyrobów, do których mają łatwiejszy dostęp.
Próby oszacowania krzywej podejmowało wielu naukowców z dziedziny ekonomii. Yu Hsing za pomocą metody matematycznej chciał ustalić stawkę podatkową pozwalającą na zmaksymalizowanie przychodów. Przedstawiony przez niego wzór uwzględnia realne dochody podatkowe oraz stawki podatku dochodowego. Jest to jednak uproszczony model, w którym nie ma wszystkich istotnych parametrów. Brakuje tam mentalności podatkowej, skuteczności ściągania podatków czy zróżnicowania gospodarstw domowych. Przez te braki kształt paraboli oraz położenie punktu nasycenia są niewiadomą.
Krzywa Laffera według ekonomistów – jakie znaczenie ma dla podatnika?
Podatki to podstawowe źródło dochodów państwa. Według koncepcji krzywej Laffera na skutek podwyższania podatków przypływy do budżetu stopniowo się zmniejszają. W skrajnych sytuacjach mogą nawet być zerowe. Wynika to z unikania całej kwoty podatkowej poprzez:
- rozwijanie gospodarki nieformalnej (szara strefa);
- tendencje do szukania legalnych sposobów na unikanie wysokiej stopy opodatkowania (niżej oprocentowane transakcje kapitałowe).
Większe wpływy z podatków tylko pozornie są korzystne dla państwa i zarządzających nim organów. W rzeczywistości mogą powodować zmniejszenie motywacji do pracy i obniżenie deklarowanych dochodów. Przekłada się to na stopniowe ograniczanie wpływów do budżetu i może hamować wzrost gospodarczy. Ekonomia zakłada dwie możliwe interpretacje koncepcji Laffera. Pierwsza ma być zaleceniem obniżki stóp procentowych. Druga jest ostrzeżeniem przed podwyższaniem podatków.
- Cykl życia produktu – czym jest i jakie fazy się na niego składają?
- Dumping – na czym polega i dlaczego jest objawem nieuczciwej konkurencji?
- Piramida Maslowa – piramida potrzeb. Podstawowe informacje na temat tej teorii
- Koncepcja lean management jako sposób na optymalizację działań w przedsiębiorstwie
- FMEA – na czym polega analiza FMEA rodzajów i skutków możliwych błędów?
Zobacz również:
