Odpowiedzialność materialna pracowników obowiązuje każdą osobę zatrudnioną w danym miejscu. Z artykułu dowiesz się, co należy do obowiązków pracownika, jeśli ten dopuści się jakichś uchybień. Dowiedz się, jakie są regulacje dotyczące obciążeń pracownika za szkodę według prawa pracy.
Wszystkie przedmioty, których na co dzień używamy, są objęte prawem własności. Chroni ono właściciela przed skutkami kradzieży, zniszczeń oraz innych wypadków, które dzieją się w nieprzewidzianych okolicznościach. W pracy większość rzeczy należy do właściciela przedsiębiorstwa zatrudniającego pracowników i za wszelkie zniszczenia, których oni dokonują, zostają odpowiednio ukarani. Odpowiedzialność materialna może ponadto obejmować szkodę wyrządzoną zwierzchnikowi. W artykule pochylamy się nad najważniejszymi aspektami, które powinny zainteresować zarówno pracodawców, jak i samych pracowników.
Czym jest odpowiedzialność pracownika za szkodę?
Niektóre wypadki są niezależne od człowieka. Mogą być wywołane na przykład awarią maszyny, brakiem surowca lub chociażby trudnymi warunkami atmosferycznymi. Inne jednak mogą być wywołane przez działania pracownika. Nie ma tutaj znaczenia, czy szkoda wynikła z winy pracownika, czy była przypadkowa. Liczy się efekt w postaci szeroko pojętej straty. Odpowiedzialność materialna umożliwia zwierzchnikowi dochodzenie do roszczeń za poniesioną szkodę. Objęci są nią wszyscy zatrudnieni. Można ją ponieść w momencie, gdy pracownik dokonuje jakiejś szkody.
Odpowiedzialność pracownika i jej rodzaje
Mimo że odpowiedzialność zawsze przyjmuje formę przyjęcia winy za zniszczenie lub stratę, to wyróżniamy jej dwa rodzaje. Różnią się one typem przewinienia, a w niektórych przypadkach także tym, czego dotyczyło uchybienie. Są to:
- odpowiedzialność za mienie powierzone pracownikowi;
- odpowiedzialność pracownika za szkodę wyrządzoną pracodawcy.
Odpowiedzialność za mienie powierzone pracownikowi
Do mienia powierzonego zalicza się wiele rzeczy. Są to elementy odzieży, ekwipunku roboczego i środki ochrony osobistej. Do tego mienia należą też maszyny i narzędzia, a także pieniądze i kosztowności. Występuje tu pełna odpowiedzialność pracownika i domniemanie jego winy. Warto tu zaznaczyć, że dana osoba może uniknąć obowiązku zapłaty w ramach odpowiedzialności materialnej pracowników, jeżeli udowodni, że szkoda zaistniała z przyczyn niezależnych. Czynnikiem łagodzącym będzie szczególnie wykazanie, że to pracodawca nie zapewnił odpowiednich warunków zabezpieczających mienie.
Odpowiedzialność pracownika za szkodę wyrządzoną pracodawcy
Do wystąpienia tego rodzaju odpowiedzialności muszą zostać naraz spełnione dwa warunki:
- poniesienie szkody przez pracodawcę;
- doszło do niewykonania lub nienależytego wykonania obowiązków pracowniczych.
Nie jest nigdzie określone, do jakich naruszeń musi dojść. Należy jednak udowodnić, że to właśnie konkretne działanie bądź zaniechanie wymaganego zachowania jest powodem uszkodzenia. W przypadku kilku osób winnych odpowiedzialność materialna rozkłada się proporcjonalnie do udziału w winie. Do naprawy wykonanej szkody zobowiązany jest pracodawca, który może na przykład wynająć do naprawy odpowiednią firmę.
Jaka jest odpowiedzialność materialna pracownika?
Odpowiedzialność finansowa pracownika wchodzi w życie wyłącznie wtedy, gdy zostało uprzednio podpisane porozumienie o zgodzie na takie postępowanie. Podpisuje się je zazwyczaj na początku współpracy i jest ono dokumentem, dzięki któremu pracodawca może dowodzić swoich racji. W innym przypadku wszelkiego rodzaju ściąganie z pensji bądź żądanie innego zadośćuczynienia będzie nieuzasadnione. W interesie każdego zwierzchnika jest to, by taki akt podpisać z każdą nowo zatrudnioną osobą. Jeśli go nie ma, każde działanie pracodawcy mające na celu uzyskanie odszkodowania będzie niezgodne z prawem.
Czy można obciążyć pracownika kosztami za uszkodzone mienie?
Jeśli zaistniały wszystkie przesłanki wspomniane w poprzednich akapitach oraz przede wszystkim – gdy podpisane zostało odpowiednie oświadczenie, pracodawca ma prawo żądać odszkodowania pieniężnego. W przypadku odpowiedzialności materialnej pracowników, której przedmiotem jest szkoda pracodawcy, duże znaczenie ma celowość działań. Jeśli do szkody doszło nieumyślnie, koszt nie może przekroczyć trzykrotności miesięcznej pensji. W przypadku działania celowego pracownik musi naprawić szkodę niezależnie od jej kosztu. Umyślne działanie należy rozumieć jako bezpośredni zamiar dokonania szkody.
Czy nielimitowane obciążenie pracownika za szkodę jest zgodne z prawem?
Kara powinna być zawsze współmierna do występku. Z tego powodu niemoralny byłby nakaz wypłacenia przez pracownika znacznie większej kwoty, by dodatkowo go ukarać. Prawo chroni pracowników przed takim postępowaniem m.in. dzięki zasadom wspomnianym powyżej. W przypadku zobowiązania naprawy wymienionej szkody zwierzchnik nie może za to wymagać tego, by dana osoba własnymi rękoma ją naprawiła. Musi ona przede wszystkim znaleźć i opłacić profesjonalną ekipę, która zajmie się problemem. Wyjątkiem jest tu naprawa na tyle prosta, że da się ją wykonać własnoręcznie.
Odpowiedzialność za wyrządzenie szkody pracownika działającego w grupie
Jak już wspomnieliśmy, w przypadku kilku pracowników, którzy razem dokonali szkody, wina powinna rozłożyć się proporcjonalnie do ich wkładu w dane uchybienie. Są jednak sytuacje, w których nie da się jednoznacznie ustalić stopnia zaangażowania poszczególnych osób.
Kiedy odpowiedzialność za szkodę jest jednakowo rozłożona?
Wina powinna wówczas zostać podzielona po równo w taki sposób, by każda osoba zamieszana w sprawę została ukarana tak samo i odpowiedzialność materialna pracowników była identyczna. Taka odpowiedzialność zbiorowa jest też w przypadku działania celowego lub nawet przy pomocy osoby trzeciej. Warto tutaj przypomnieć, że każda osoba obciążona opłatami musi mieć podpisane odpowiednie oświadczenie.
Odpowiedzialność materialna może być narzędziem dochodzenia praw zwierzchnika w przypadku zniszczenia jego mienia. Pracowników powinna zaś chronić maksymalna wysokość odszkodowania, jaką mogą oni zapłacić. Warto zabezpieczyć się podpisaniem odpowiedniego dokumentu, który ureguluje ewentualne odszkodowania, już przy podpisywaniu umowy.
- Prokurent – czym się zajmuje? Jakie uprawnienia ma w spółce z o.o.? Rodzaje prokury
- Dumping – na czym polega i dlaczego jest objawem nieuczciwej konkurencji?
- Motywowanie pracowników – jak zarządzać motywacją do pracy? Poznaj klucz do efektywnej pracy
- Spółka komandytowa – wady i zalety. Kwestia podatku CIT, roli wspólników i zapisów Kodeksu spółek handlowych
- Employer branding – jak pracodawca może zbudować swój wizerunek?
Zobacz również:
