Mianem franczyzy określa się koncepcję biznesową, zgodnie z którą franczyzobiorcy otrzymują dostęp do gotowych, sprawdzonych, powtarzalnych i skalowanych, ale przede wszystkim dochodowych modeli biznesowych. Sprawdź, jaki koszt muszą ponieść, aby uzyskać szansę na sukces!
Obecnie na polskim rynku występuje już ponad 900 firm franczyzowych. Działają one głównie w sektorze spożywczym, gastronomicznym i odzieżowym. Okazuje się, że taki system doskonale się sprawdza w naszej rodzimej gospodarce. Warto zatem dokładniej przyjrzeć się temu tematowi. Sprawdziliśmy, czym jest franczyza, na czym polega ten pomysł na biznes, z jakimi wadami i zaletami się wiąże i czy trudno do niego przystąpić. Zapraszamy do lektury!
Franczyza – co to jest?
Na chwilę obecną w Polsce działa ponad 900 firm prowadzonych w formie franczyzy. To o ponad 800 więcej niż jeszcze 15 lat temu. Statystyki pokazują, że dominująca pozycję zajmują systemy franczyzowe marek rodzinnych. Najwięcej z nich działa w sektorze gastronomicznym, zaraz po nim znajduje się sektor spożywczy i odzieżowy.
Mianem franczyzy określa się sposób prowadzenia działalności gospodarczej, w którym franczyzobiorca korzysta z gotowego i sprawdzonego przez innych pomysłu na biznes. Prowadzi on własny biznes pod szyldem innej marki.
W systemie franczyzowym występują dwa rodzaje podmiotów, a więc franczyzobiorca oraz franczyzodawca. Obydwa ściśle ze sobą współpracują. Franczyzodawca testuje system sprzedaży i usług, a następnie odsprzedaje zdobytą wiedzę i dostęp do wypracowanej marki franczyzobiorcy. Zarówno franczyzobiorca, jak również franczyzodawca zachowują przy tym odrębność i niezależność finansową. Są dwoma osobno działającymi przedsiębiorstwami.
Franczyza jako pomysł na biznes – organizacja systemu
Franczyza bazuje na ścisłej i nieustannej współpracy pomiędzy pomiotami niezależnymi względem siebie w sposób prawny i finansowy – franczyzobiorcami i franczyzodawcą. Każdy z franczyzobiorców jest zobowiązany działać na licencji franczyzowej. Oznacza to, że uzyskuje on prawo i obowiązek prowadzenia swojej działalności w sposób zgodny z zasadami przyjętymi przez podmiot, który udzielił mu licencji. Współpraca odbywa się na podstawie umowy franczyzy dokładnie precyzującej prawa i obowiązki stron.
Franczyzobiorca, w zamian za wniesienie odpowiedniej opłaty, uzyskuje możliwość korzystania z następujących elementów należących do franczyzodawcy:
- nazwy;
- wiedzy;
- znaków towarowych;
- sposobu prowadzenia działalności;
- sposobu postępowania;
- pomocy handlowej i technicznej.
Franczyzobiorca korzysta więc z doświadczenia i wiedzy franczyzodawcy. Nie robi tego jednak za darmo, a za odpowiednio określonym w umowie wynagrodzeniem. Gratyfikacja nie jest jedyną korzyścią, jaką uzyskuje franczyzodawca. Kolejno może on liczyć na poszerzenie własnych rynków zbytu, zdobycie dużej rozpoznawalności marki i ograniczenie koniecznego do wniesienia wkładu własnego. Ostatnia ze wskazanych cech jasno dowodzi, że franczyzobiorca musi być przygotowany na to, że w nowy biznes będzie musiał zainwestować własny kapitał. Dodatkowo będzie on zobowiązany do postępowania zgodnie z obowiązującymi w całej sieci standardami.
Franczyza bezpośrednia
Organizacja systemu franczyzy, nazywana bezpośrednią, jest najprostszym sposobem na podjęcie tego rodzaju działalności. W tym przypadku franczyzodawca i franczyzobiorca zawierają bezpośrednią umowę, w której franczyzodawca zobowiązuje się do przeprowadzania kontroli, która ma polegać na doradztwie i szkoleniu pracowników, pomocy i prowadzeniu działań marketingowych.
Franczyza wielokrotna
Organizacja w formie franczyzy wielokrotnej polega na zobowiązaniu się franczyzobiorcy do tworzenia na określonym terenie nowych punktów systemu, co czyni go franczyzobiorcą wielokrotnym. W umowie licencyjnej określona zostaje dokładna liczba jednostek, które powinny zostać utworzone przez franczyzobiorcę. Ten działa na podstawie wyłączności.
Masterfranczyza
Organizacja w postaci masterfranczyzy przewiduje, że franczyzobiorca otrzyma wyłączność na korzystanie z know-how franczyzodawcy na określonym terenie.
Rodzaje działalności franczyzowej w Polsce
Z uwagi na przyjmowaną postać, działalności franczyzowe można podzielić na dwa podstawowe rodzaje:
- franczyzę dystrybucyjną;
- franczyzę usługową.
Franczyza dystrybucyjna
Udostępniane przez franczyzodawcę wiedza i doświadczenie dotyczą zakresu asortymentu towarów i wiedzy o ich sprzedaży. Działalność przedsiębiorcy będącego franczyzobiorcą opiera się na prowadzeniu sprzedaży pod znakiem towarowym franczyzodawcy. W tego rodzaju franczyzie najczęściej spotyka się branże takie, jak:
- artykuły spożywcze i przemysłowe;
- odzież i obuwie;
- kosmetyki, biżuteria i upominki;
- stacje paliw.
Franczyza usługowa
Know-how dotyczy w tym przypadku procedur wykonywania usług. Franczyzobiorca prowadzi własny punkt usługowy pod marką franczyzodawcy. W tym przypadku spotyka się często branże, takie jak:
- gastronomia;
- edukacja;
- turystyka i hotelarstwo;
- finanse i bankowość.
Franczyzy można dzielić również z uwagi na rodzaj dostarczanego przez franczyzodawcę know-how na:
- franczyzę dystrybucji produktu;
- franczyzę koncepcji działalności.
Franczyza dystrybucji produktu
Franczyza dystrybucji produktu bazuje na udostępnianiu wyłącznie asortymentu produktów lub usług. Nie następuje natomiast przekazanie know-how odnośnie do ich dystrybucji.
Franczyza koncepcji działalności
W tym przypadku przekazywane przez franczyzodawcę know-how dotyczy całej koncepcji prowadzenia działalności. Sprzedawca otrzymuje więc kompletne wskazówki sprzedażowe i te dotyczące sposobu prowadzenia całej firmy.
Pakiet franczyzowy
Mianem pakietu franczyzowego określa się komplet dokumentów, z których złożona jest pełna koncepcja prowadzenia działalności proponowana przez franczyzodawcę. Najczęściej w jego skład wchodzą:
- znak towarowy – oznaczenie graficzne, które pozwala na odróżnienie w obrocie towarów jednego przedsiębiorstwa od drugiego;
- know-how – całokształt wiedzy fachowej, jaką do tej pory uzyskał franczyzodawca i która dotyczy stosowanych technologii i doświadczeń w konkretnym typie prowadzonej działalności;
- podręcznik operacyjny – dokument zawierający szczegółowy opis wszystkich zasad, zgodnie z którymi franczyzobiorca prowadzi swoją działalność licencyjną;
- usługi świadczone przez franczyzodawców na rzecz franczyzobiorców – są to najczęściej:
- programy szkoleniowe w zakresie oferowanych do sprzedaży produktów lub świadczonych usług, ale również stosowanych technik marketingowych, księgowości, zarządzania oraz obsługi personelu;
- pomoc przy wyborze lokalizacji i przygotowaniu sali sprzedażowej;
- rekrutacja personelu i szkolenia pracownicze;
- organizacja kampanii promocyjnej;
- opłaty franczyzowe.
Umowa franczyzy
Przed rozpoczęciem działalności franczyzowej koniecznym jest zawarcie umowy licencyjnej z franczyzodawcą. Dokument ten przyjmuje nienazwaną formę, ponieważ nie został on prawnie unormowany. Zawarcie umowy opiera się na zasadzie swobody umów zezwalającej na kształtowanie ich treści i dobieranie kontrahentów w sposób dowolny.
Zalety dla franczyzobiorcy
Franczyzobiorcy otrzymują gotowy i sprawdzony pomysł na biznes oraz szeroką pomoc w jego rozpoczęciu i prowadzeniu ze strony franczyzodawcy.
Wady dla franczyzobiorcy
Franczyzobiorca jest zobowiązany do poniesienia opłaty wstępnej, opłat licencyjnych oraz opłat związanych z codziennym prowadzeniem działalności. Dodatkowo ma on ograniczoną samodzielność, nawet w sytuacji błędnych decyzji podejmowanych na wyższym szczeblu.
Zalety dla franczyzodawcy
Podstawową zaletą franczyzy dla franczyzodawcy jest możliwość rozwijania swojej marki oraz zwiększanie kanałów dystrybucji towarów i usług, co bezpośrednio przekłada się na głębszą penetrację rynku i ograniczenie jego przestrzeni dla konkurencji. Dodatkowo franczyzobiorca zyskuje lojalnych partnerów biznesowych, którym zależy na osiągnięciu sukcesu całego brandu. Przekazuje on posiadane know-how, dlatego nie musi osobiście zarządzać siecią podmiotów, ale jednocześnie zachowuje nad nimi pełną kontrolę.
Wady franczyzy dla franczyzodawcy
Podstawową wadą z punktu widzenia franczyzodawcy jest ryzyko, jakie ten musi ponieść z uwagi na przekazanie franczyzobiorcom własnej licencji. Kontrahenci mogą okazać się nieuczciwymi, a dobrany przez nich personel nierzetelnym.
Podsumowując, franczyza jest systemem prowadzenia własnej działalności gospodarczej pod marką innego przedsiębiorcy i zgodnie z wypracowaną przez niego koncepcją współpracy. W zamian franczyzobiorca uzyskuje dostęp do szerokiego zakresu know-how.
- Know-how – co to oznacza i jaką wartość może mieć dla przedsiębiorstwa?
- Zawieszenie działalności a ZUS. Składki ZUS w czasie zawieszenia działalności gospodarczej. Czy przedsiębiorca musi opłacać składki zdrowotne w trakcie zawieszenia działalności?
- Mikroprzedsiębiorstwo – na czym polega ten rodzaj działalności?
- Spółki cywilne, akcyjne i komandytowe. Czym tak naprawdę się różnią? Poznaj formy działalności gospodarczej!
- Jak założyć firmę? Od własnej działalności dzieli cię już tylko 6 prostych kroków!