Zgodnie z Kodeksem Pracy jednym z obowiązków pracownika jest praca w godzinach nadliczbowych. Są jednak określone sytuacje, w których pracownik może odmówić pracodawcy. Czy pracodawca może zmusić do nadgodzin?
I tak i nie. Zgodnie z przepisami prawa pracy jednym obowiązków pracownika jest wykonywanie obowiązków służbowych w godzinach nadliczbowych na polecenie pracodawcy, jeżeli wymaga tego sytuacja. Tego typu powinność wynika bezpośrednio z charakterystyki umowy o pracę, jako dwustronnego porozumienia. Są jednak określone sytuacje, gdy pracodawca nie może zmusić podwładnego do pracy, ponieważ będzie stanowiło to naruszenie obowiązków pracowniczych. Czy pracodawca może zmusić do nadgodzin i kiedy możesz odmówić? Sprawdź.
Czym są nadgodziny?
Nadgodziny to dodatkowy czas pracy powyżej 40 godzin w skali tygodnia. Jednocześnie pracodawca musi trzymać rękę na pulsie, ponieważ wymiar czasu pracy łącznie z nadgodzinami nie może przekroczyć 48 godzin na tydzień. Pracownik ma obowiązek wykonywania pracy ponad standardowy wymiar w dwóch sytuacjach:
- w razie szczególnych potrzeb pracodawcy;
- w razie konieczności ochrony mienia lub środowiska, prowadzenia akcji ratowniczej w celu ochrony życia i zdrowia ludzkiego, czy też usunięcia awarii.
Wykonywanie obowiązków służbowych może odbywać się w zakładzie pracy lub w domu pracownika.
Co warto wiedzieć w kwestii nadgodzin – limity
W praktyce jednak, wiele potrzeb pracodawcy można uznać za szczególne, dlatego przekraczanie normy czasu pracy powyżej 8 godzin w pięciodniowym tygodniu pracy jest czymś powszechnym. W skali roku wymiar nadgodzin nie może przekroczyć 150 godzin. Ponadto w skali jednego okresu rozliczeniowego (miesiąca), liczba godzin nadliczbowych nie może przekroczyć 12 godzin. W obu przypadkach przekroczenie limitu nadgodzin grozi karą grzywny od 1000 do 30 000 złotych.
Czy pracodawca może zmusić do nadgodzin?
Tak naprawdę pracodawca ma prawo wymagać od pracownika pracy powyżej ośmiu godzin na dobę oraz pracy w soboty, jeżeli wymaga tego sytuacja. Wynika to bezpośrednio z warunków umowy o pracę. Ponadto pracodawca ma prawo skierować podwładnego do wykonywania innej pracy na okres nie dłuższy niż 3 miesiące. W wielu zakładach pracy w Polsce nadprogramowe godziny pracy stają się standardem. Wynika to z braku kandydatów na rynku pracy, a także z innych czynników gospodarczych. Czy pracodawca może zmusić do nadgodzin? Zasadniczo tak, ale nie zawsze.
Co przysługuje za pracę w nadgodzinach zgodnie z Kodeksem Pracy?
Oczywiście za pozostawanie dłużej w pracy przysługuje ci dodatkowe wynagrodzenia. Zgodnie z polskim prawem, pracownikowi przysługuje dodatek w wysokości:
- 100% wynagrodzenia za pracę: w nocy, w dniu wolnym od pracy w zamian za niedzielę lub święto, lub w niedzielę, lub święto;
- 50% wynagrodzenia za pracę w pozostałe dni.
Jeżeli praca nadliczbowa wykonywana była w dniu wolnym od pracy wynikającym z harmonogramu, to pracownikowi przysługuje dzień wolny od pracy. Może on zastąpić wynagrodzenie pieniężne również na wniosek pracownika.
Kiedy pracownik może odmówić wykonywania pracy w godzinach nadliczbowych?
Wyjątek w kwestii nadgodzin stanowią osoby objęte szczególną ochroną, które mogą odmówić pracodawcy wykonywania pracy poza standardowymi godzinami pracy. Do tej grupy pracowników zalicza się kobiety w ciąży oraz pracowników młodocianych. W ich przypadku jest kategoryczny zakaz pracy ponad standardowy wymiar. Dodatkowo chronieni są rodzice dzieci poniżej 4. roku życia. W ich wypadku pracodawca również nie może wymusić wykonywania obowiązków powyżej przyjętego rozkładu czasu pracy. Może się to jednak wydarzyć na wniosek pracownika, który zobowiąże się do wzięcia nadgodzin. Te same zasady dotyczą osób niepełnosprawnych.
Jednocześnie należy przestrzegać przy tym przepisów i praw pracowniczych. Zgodnie z nimi każdemu pracownikowi przysługuje odpoczynek minimum 11 godzin na dobę i nieprzerwanie 35 godzin raz w tygodniu. Ponadto tygodniowy czas pracy w przyjętym okresie rozliczeniowym nie może przekroczyć 48 godzin w tygodniu. Należy jednak mieć na uwadze, że pracodawca może wymagać pracy w nadgodzinach tylko w szczególnych sytuacjach wyższej konieczności. Jeżeli praca poza standardowymi dniami pracy ma przynieść dodatkowy przychód i nie jest warunkowana wyższą koniecznością, to naruszane są prawa pracownicze.
- Czy pracodawca może wysłać na urlop pracownika bez jego zgody?
- Czy pracodawca może zmusić do pracy w sobotę? Co mówi o tym Kodeks Pracy?
- Nadgodziny w sobotę – kiedy można je zlecać, jakie wynagrodzenie za nie przysługuje i co mówi na ten temat Kodeks pracy?
- Wypowiedzenie umowy o pracę bez okresu wypowiedzenia
- Nadgodziny – jaka jest ich definicja, czy są zapisane w przepisach i jakie wynagrodzenie za nie przysługuje?
