Cena brutto i cena netto – czym się różnią? Brutto i netto w świetle podatku VAT

Publikacja: 18 września, 2022

Aktualizacja: 21 lipca, 2023

Cena brutto to określenie, z którym możesz zetknąć się, nawet jeśli nie prowadzisz działalności gospodarczej i jesteś zwykłym konsumentem. Co właściwie oznacza brutto? Przeczytaj nasz tekst, a poznasz niezbędne informacje na ten temat. Miłej lektury!

Zgodnie z ogólnym podejściem cena brutto to pojęcie oznaczające, że dana kwota uwzględnia już różnego rodzaju obciążenia, w tym w szczególności zobowiązania publicznoprawne (VAT, podatek dochodowy, akcyza) oraz inne opłaty wymagane przepisami. Jeżeli chodzi o polski rynek, to cena brutto jest istotna przede wszystkim z punktu widzenia podatku od towarów i usług, aczkolwiek przelicznik: brutto-netto stosuje się także podczas takich działań, jak np. określanie wysokości wynagrodzenia.

Spis treści pokaż

Cena – podstawowe informacje

Czym jest cena? Odpowiedź na to pytanie możemy znaleźć w literaturze przedmiotu (opracowania naukowe z zakresu ekonomii), jak i prawodawstwie dotyczącym działalności gospodarczej. Aby poznać odpowiedź odnośnie tego, czym jest cena, można także zajrzeć do ustawy z dnia 5 lipca 2001 roku.

Zgodnie z zapisami, które się tam znajdują, cena jest rozumiana jako określona liczba jednostek pieniężnych, którą kupujący (konsument detaliczny lub kontrahent biznesowy) zobowiązuje się zapłacić w ramach transakcji zakupu towaru lub usługi. Co ważne, w tym akcie prawnym zaznacza się, że tak postrzegana cena towaru zawiera już podatek od towarów i usług oraz podatek akcyzowy. A zatem cena z ustawy z dnia 5 lipca 2001 roku jest ceną brutto.

Jeżeli chodzi o handel detaliczny, sprzedawca jest zobowiązany do przedstawiania na etykietach towarów cen brutto. Dzięki temu klient sklepu, robiąc zakupy, otrzyma jasną informację o tym, jaki jest ostateczny koszt zakupu produktu. Nieco inaczej wygląda sytuacja w przypadku zawierania transakcji zakupu, gdy obydwie strony są przedsiębiorcami prowadzącymi działalność gospodarczą. Jeśli chodzi o transakcje typu B2B (z ang. business-to-business), to strony transakcji mają na etapie większą dowolność w zakresie określania cen w umowie. Możliwe jest stosowanie cen bez podatków pośrednich, aczkolwiek przepisy wymagają w takiej sytuacji jasnego wskazania, że chodzi o ceny netto. Jeśli nie zostanie to jasno określone, informację o cenie traktuje się domyślnie jako kwotę brutto.

Cena brutto i cena netto a podatek VAT

Zdecydowana większość produktów sprzedawanych w Polsce jest objęta podatkiem VAT. Zgodnie z ustawą z dnia 21 marca 2004 roku o podatku od towarów i usług stosuje się następujące stawki podatku w zależności od rodzaju towaru czy świadczonej usługi:

23% – jest to stawka podstawowa podatku VAT,
8%, 5%, 0% – stawki obniżone, które odnoszą się do takich produktów jak na przykład niektóre produkty żywnościowe (w tym w szczególności artykuły spożywcze pochodzenia roślinnego) czy książki.

Obliczanie ceny brutto towaru lub usługi. Kalkulator VAT

Przeliczanie cen z netto na brutto oraz brutto na netto nie jest szczególnie trudnym zadaniem. Jak można to zrobić? Aby móc osiągnąć cel, tzn. obliczyć cenę brutto, należy:

pomnożyć cenę netto przez właściwą stawkę podatku VAT;
dodać tak uzyskany wynik do ceny netto produktu.

Powyższe działania można opisać za pomocą wzoru:

brutto = netto + (netto x stawka procentowa podatku)

Przykładowo, dla towaru opodatkowanego podstawową stawką 23% VAT (cena netto: 1,00 zł) ustalenie ceny brutto wygląda następująco:

brutto = 1,00 + (1,00 x 23%) = 1,00 + 0,23 = 1,23 zł

Jeśli chcemy ustalić cenę netto, powinniśmy postępować odwrotnie, a wzór będzie stanowił odwrotność powyższej procedury:

netto = brutto/(1 + stawka procentowa podatku)

Jeśli cena brutto danego produktu wynosi 1,23 zł, to przejście na kwotę netto wymaga wykonania poniższych obliczeń:

netto = 1,23 / (1,00 + 23%) = 1,23 / 1,23 = 1,00

Oczywiście, jeśli chcemy obliczyć wartość ceny brutto lub netto z punktu widzenia innego podatku, możemy, zamiast wartości podatku VAT, skorzystać np. ze stawek akcyzy. Podobnie przedstawia się sytuacja w przypadku, gdy chcemy obliczyć cenę netto/brutto przy obniżonych stawkach VAT.

Jak widać, obliczenia te nie są szczególnie skomplikowane, a po pewnym czasie wielu spośród nas (szczególnie jeśli chodzi o przedsiębiorców oraz osób zawodowo zajmujących się księgowością czy gospodarką magazynową) obliczanie kwot brutto i netto staje się intuicyjne.

Sporządzanie faktur a różne stawki podatku VAT dla produktów i usług

Podstawowym dokumentem, który stosuje się w transakcjach zawieranych między przedsiębiorcami, jest faktura. Zgodnie z przepisami dokument ten powinien zawierać między innymi informacje na temat kwot netto i brutto.

Sprawa może wydawać się nieco bardziej skomplikowana w sytuacji, gdy podatnik sprzedaje odbiorcy towary objęte różnymi stawkami VAT, jak już wiesz, w 2022 roku są one następujące:

23%;
8%;
5%;
0%.

Co należy zrobić, jeśli towary lub usługi z faktury są opodatkowane różnymi stawkami podatkowymi?

Choć może wydawać się inaczej, to w rzeczywistości wykonanie tego zadania jest dość proste. Taki stan rzeczy wynika stąd, iż zazwyczaj faktury wystawia się obecnie z użyciem dedykowanego oprogramowania księgowego. Przedsiębiorca nie musi zatem każdorazowo obliczać ręcznie i dodać do ceny netto towaru podatku wynikającego z ustawy o VAT.

Program księgowy automatycznie naliczy podatek VAT do faktury dokumentującej sprzedaż towaru lub usługi – wystarczy jedynie wpisać cenę netto oraz wybrać kwotę podatku. Dzięki automatyzacji procedur w tym zakresie znacznie maleje ryzyko pomyłki podczas obliczania podatku od kilku sztuk towarów opodatkowanych różnymi stawkami.

Cena netto i brutto w księgowości przedsiębiorstwa

Podział kosztów na części netto i brutto jest niezwykle istotny z punktu widzenia rozliczeń podatkowych oraz księgowych. Taki stan rzeczy wynika stąd, iż poszczególne składniki ceny brutto trzeba zewidencjonować w inny sposób. Co do zasady należy:

część netto potraktować jako podatkowy koszt uzyskania przychodu. A zatem wartość, którą towar kosztuje netto, pomniejsza podstawę opodatkowania PIT lub CIT (oczywiście, o ile nie przepisy podatkowe pozwalają odliczać dany wydatek);
część VAT z tytułu zakupu powinno się odliczyć jako VAT naliczony, który pomniejsza VAT należny do zapłaty.

Nieco inaczej wygląda sytuacja w przypadku, gdy sprzedaży produktu lub usługi dokonuje przedsiębiorca mający status nievatowca (w ramach zwolnienia podmiotowego lub przedmiotowego). W takiej sytuacji wystawiana przez niego faktura sprzedaży nie zawiera podatku VAT. Oznacza to, że ceny netto i brutto są sobie równe. Analogicznie, podczas księgowania wydatków z tytułu nabycia towaru lub usługi należy zaliczać do kosztów cały koszt, doliczając do tego wartość podatku VAT.

Brutto-netto w wynagrodzeniach pracowników

Pojęcia cen brutto i netto odgrywają dużą rolę przede wszystkim z punktu obliczania podatku VAT. To jednak nie wszystko. Oprócz tego kwoty netto i brutto stosuje się także m.in. w przypadku wynagrodzeń dla pracowników. Robi się to niezależnie od formy współpracy – płaca netto i brutto interesuje osoby osiągające dochody w ramach stosunku pracy czy umów cywilnoprawnych (umowy o dzieło oraz zlecenia).

W przypadku wynagrodzeń kwota brutto nie zawiera jednak podatku VAT, ale – w zależności od typu umowy – takie obciążenia, jak:

podatek dochodowy od osób fizycznych PIT;
składki społeczne opłacane wobec Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (są to składki z tytułu następujących rodzajów ubezpieczeń: emerytalnego, rentowego, chorobowego, wypadkowego i zdrowotnego).

Po tym, jak od płacy brutto odliczy się wyżej wymienione obciążenia, uzyskujemy pensję netto. Jest to bardzo ważne, ponieważ np. w przypadku umowy o pracę dla osoby powyżej 26. roku życia płaca brutto na poziomie 4500 złotych wyniesie w przeliczeniu na netto około 3340 złotych. Rozróżnianie między netto i brutto jest ważne z punktu widzenia negocjacji płacowych.

Zobacz również

Archiwum: wrzesień 2022

Zobacz również: