Gospodarki krajowe podlegają ciągłym wahaniom. Doświadczenie pokazuje, że daje się je podzielić na poszczególne fazy. Zjawisko określające następujące po sobie zmiany w gospodarce nazywa się cyklem koniunkturalnym. Co powinieneś o nim wiedzieć?
Następujące po sobie wahania wartości mierników gospodarczych (jak PKB, bezrobocie, czy akumulacja czynników wytwórczych oraz oczekiwania gospodarstw domowych względem inflacji), które prowadzą do zakończenia się wzrostu gospodarczego, zwykło się określać mianem cyklu gospodarczego. Znajomość jego poszczególnych faz oraz świadomość tego, na jakim etapie znajdujesz się aktualnie, pozwoli ci w sprawny sposób zarządzać własnym biznesem oraz zrozumieć sedno problemów, z jakimi możesz się obecnie borykać. Fakt, iż zakończenie jednego cyklu wiąże się bezpośrednio z rozpoczęciem kolejnego daje nadzieję na poprawę sytuacji w przyszłości, ale jednocześnie stanowi przestrogę przed podejmowaniem zbyt ryzykownych działań i nadmiernym poddawaniem się euforii wynikającej ze wzrostów wskaźników gospodarczych. Stworzyliśmy krótki poradnik na temat tego, czym jest cykl koniunkturalny. Zapraszamy do lektury!
Cykl koniunkturalny – definicja
Najprostsza definicja cyklu koniunkturalnego mówi, iż są to wahania wskaźników gospodarczych, które zachodzą przy jednoczesnym wzroście gospodarczym. Cyklem koniunkturalnym określa się zatem szereg danych historycznych pokazujących następujące po sobie wahania prowadzące do zakończenia wzrostu gospodarczego. Kolejne cykle gospodarcze następują po sobie, co oznacza, że następstwem spadku koniunktury będzie jej wzrost w przyszłości, a po tymże wzroście należałoby się spodziewać kolejnych spadków.
Podstawowym polskim ośrodkiem zajmującym się badaniem mechanizmów rządzących przebiegiem cyklów koniunkturalnych jest Departament Studiów Makroekonomicznych i Finansów Głównego Urzędu Statystycznego.
Występowanie cykli koniunkturalnych uznaje się za zjawisko stosunkowo nowe. Po raz pierwszy zaobserwowano je w gospodarkach brytyjskiej i amerykańskiej. Wcześniej co prawda występowały zjawiska cechujące się symptomami zbliżonymi do tych charakteryzujących obecne cykle, ale w ostateczności nie można ich za nie uznać.
Warto podkreślić, że czas trwania poszczególnych cykli koniunkturalnych nie jest jednakowy. Z tego względu nie ma możliwości, aby precyzyjnie określić, kiedy zakończy lub rozpocznie konkretna faza cyklu. Okazuje się również, że różne obszary obserwowane w jednym czasie mogą się znajdować na odmiennych etapach rozwoju. Z tego względu niezbędnym okazuje się przeprowadzenie wnikliwej analizy danych ekonomicznych i korzystanie z własnego doświadczenia lub zaufanie niezależnym ekspertom.
Cechy cyklu koniunkturalnego
Cykle koniunkturalne charakteryzują się pięcioma podstawowymi cechami, które pozwalają na ich precyzyjne określenie. Wśród nich znajdują się:
- długość trwania;
- przełomy;
- występujące fazy oraz ich proporcje;
- amplituda wahań;
- intensywność wahań.
Przyczyny cykli koniunkturalnych
Wahania koniunkturalne następują, ponieważ konsumenci i producenci zachowują się w określony sposób. Wśród głównych przyczyn cykli koniunkturalnych wymienić można:
- skłonność społeczeństwa do gromadzenia oszczędności oraz tezauryzacji;
- skłonność konsumentów do obniżania popytu;
- skłonność do użytkowania wynalazków;
- nadmierne przyrosty mocy wytwórczych w okresie ożywienia gospodarczego;
- wykorzystywanie mnożników oraz akceleratorów;
- zmieniające się oczekiwania konsumentów oraz producentów.
Rodzaje cykli koniunkturalnych
Najpopularniejszym rozróżnieniem cykli koniunkturalnych jest to uwzględniające ich częstotliwość. W ten sposób stosuje się podział na:
- cykle koniunkturalne sezonowe – roczne;
- cykle koniunkturalne krótkie – 2-4-letnie;
- cykle koniunkturalne średnie – 8-10-letnie;
- cykle koniunkturalne długie – 40-60-letnie.
Fazy cyklu koniunkturalnego
Cykle koniunkturalne następują fazami, z czego każdy z nim składa się z czterech. Zgodnie ze zdaniem ekonomistów daje się wyróżnić cztery podstawowe fazy cyklu koniunkturalnego:
- fazę ożywienia;
- fazę szczytu (przegrzania);
- fazę kryzysu (spowolnienia);
- fazę dna (recesji).
Faza ożywienia
Pierwszą fazą cyklu koniunkturalnego jest ożywienie. Cechuje się ona sporą dynamiką wzrostu tempa przyrostu Produktu Krajowego Brutto przy jednoczesnym spadku poziomu bezrobocia wśród mieszkańców omawianego obszaru.
Faza szczytu
Drugą fazą cyklu jest faza szczytu. Często określa się ją również mianem fazy przegrzania. W tym momencie gospodarka jest maksymalnie ożywiona, co znajduje bezpośrednie przełożenie w wysokości poziomu wskaźnika PKB, który znajduje się na najwyższym poziomie w cyklu.
Faza kryzysu
Trzecią fazą jest faza kryzysu, nazywana również fazą spowolnienia. W tym momencie PKB spada, co przekłada się na wzrost bezrobocia, obniżenie wydatków inwestycyjnych w przedsiębiorstwach oraz wzrost cen towarów i usług.
Faza recesji
Faza recesji (dna) to ostatnia, czwarta faza cyklu koniunkturalnego. W tym momencie bezrobocie wzrasta maksymalnie szybko, a PKB odnotowuje najniższe wskaźniki wzrostu. Gospodarka krajowa znajduje się w stanie kryzysu. W tym momencie częsta decyzją podejmowaną przez Radę Polityki Pieniężnej jest obniżenie stóp procentowych, aby w ten sposób spróbować ożywić gospodarkę.
Wskaźniki pozwalające określić poszczególne fazy cyklu koniunkturalnego
Nie jest trudno określić, w jakiej aktualnie fazie znajduje się gospodarka narodowa. Pozwala na to analiza danych historycznych. Pod uwagę można wziąć szereg różnorodnych wskaźników, ale tymi najczęściej wykorzystywanymi w tym przypadku są:
- wskaźnik poziomu zatrudnienia;
- wskaźnik nakładów inwestycyjnych w przedsiębiorstwach;
- wskaźnik dynamiki Produktu Krajowego Brutto (PKB);
- wskaźnik poziomu inflacji;
- wskaźnik zamiany w dochodach ludności zamieszkującej określony obszar;
- podstawowe wskaźniki giełdowe.
Rodzaje wzrostu gospodarczego
Tempo zmian sumy dóbr i usług krańcowych oraz ich ilości wyrażonych w postaci pieniężnej przypadających średnio na jednego mieszkańca w ciągu roku jest uznawane za podstawową miarę obrazującą wzrost gospodarczy. Wyróżnia się trzy podstawowe miary wzrostu gospodarczego:
- wzrost gospodarczy równomierny;
- wzrost gospodarczy przyspieszony;
- wzrost gospodarczy malejący.
Cechą charakterystyczną wzrostu równomiernego jest zachowywanie stałego tempa wzrostu. Wzrost przyspieszony cechuje się przyspieszonym wzrastaniem w kolejnych latach wzrostu Produktu Krajowego Brutto (PKB). Wzrost gospodarczy malejący to natomiast wzrost charakteryzujący się zwolnionym tempem wzrostu PKB w następujących po sobie latach.
Wahania koniunktury są nieodłącznym elementem gospodarki
Występowanie cykli koniunkturalnych to nieodłączny element charakteryzujący dzisiejsze nowoczesne gospodarki. Jasne i precyzyjne zdefiniowanie obecnie występującego cyklu nie jest możliwe. Analiza danych historycznych pozwala na prognozowanie oczekiwanych zdarzeń przyszłych, ale nigdy nie daje możliwości ich dokładnego przewidzenia co do terminu wystąpienia, czasu trwania i skali oddziaływania na gospodarkę. Musisz również wiedzieć, że dotąd nigdy nie było dwóch identycznych cykli koniunkturalnych. Chociaż poszczególne zjawiska mogły być do siebie bardzo zbliżone, to ich faktyczny przebieg odróżniał je od siebie. Najczęściej posiadały one też odrębne podłoże, przyczyny, czas trwania i rozmiar.
Współcześnie występujące cykle koniunkturalne
Klasyczne, czterofazowe cykle koniunkturalne miały miejsce właściwie jedynie do czasów zakończenia drugiej wojny światowej. Następnie przekształciły się one w cykle, w których wyraźnie zarysowują się jedynie dwie fazy – spadku oraz wzrostu. Obecne cykle różnią się również częstotliwością występowania. Kiedyś trwały one średnio 10-11 lat. Dzisiaj jest to czas znacznie krótszy. Dodatkowo dzisiaj rzadko notuje się całkowite spadki aktywności gospodarczej.
Cykl koniunkturalny to zjawisko opisujące wahania koniunktury gospodarczej wyrażone w wysokości podstawowych wskaźników ekonomicznych. Cykle można rozróżnić z uwagi na czas ich trwania. Zjawisko cechuje się występowaniem następujących po sobie faz. Badania nad cyklami koniunkturalnymi wskazują, że nie da się konkretnie przewidzieć, kiedy kolejne fazy cyklu się rozpoczną, a kiedy skończą. Do tej pory nie było dwóch jednakowych cykli.
- Cykl życia produktu – czym jest i jakie fazy się na niego składają?
- Wskaźnik KPI – czym są Key Performance Indicators, czyli kluczowe wskaźniki efektywności? Poznaj definicję
- Zarządzanie projektem i zadaniami członków zespołu – praktyczny poradnik
- Dobra komplementarne a dobra substytucyjne. Definicje, różnice
- Krzywa Laffera – wpływ podatków na dochody budżetu państwa
