Umowa o pracę to jeden z najbardziej popularnych sposobów zatrudnienia. Przed tobą pierwsza umowa o pracę? Chcesz wiedzieć, jakie są typy umowy o pracę i jakie warunki ich dotyczą? Zapoznaj się z kluczowymi informacjami dla każdego pracownika i pobierz wzór umowy za darmo!
Umowa o pracę to jedna ze stosowanych najczęściej w Polsce form zatrudnienia. Czym jest dokładnie i jaka jest jej definicja? Jakie możemy wyróżnić typy umów o pracę pod kątem charakteru wykonywanej pracy i warunków ich zakończenia? Jaka jest kolejność ich zawierania? Poniższy artykuł odpowiada na wszystkie podstawowe pytania, jakie mogą pojawić się w głowie osoby, którą czeka podpisanie właśnie takiego kontraktu. Dowiedz się więcej i poznaj odpowiedzi!
Umowa o pracę – definicja
Czym jest umowa o pracę? Odpowiedź na tak postawione pytanie wydaje się prosta i intuicyjna. Jednak warto dookreślić kilka elementarnych wyznaczników tego, czym się charakteryzuje.
- Umowa o pracę to w najprostszym ujęciu czynność prawna dokonana przez pracownika i pracodawcę, w ramach której pracownik zobowiązuje się do wykonywania określonego rodzaju pracy na rzecz pracodawcy.
- Pracodawca z kolei zobowiązuje się do zatrudnienia pracownika, a także, co naturalne, do wypłacania mu należnego wynagrodzenia.
- Co istotne, umowa o pracę zakłada wykonywanie pracy przez pracownika na rzecz pracodawcy w miejscu i czasie wyznaczonym przez tego ostatniego.
- Wszelkie działania wykonywane są pod kierownictwem i według oczekiwań pracodawcy.
Po zaistnieniu wszystkich powyższych warunków powstaje stosunek pracy między obiema stronami. Jeśli chcesz się zobaczyć, jak powinna wyglądać umowa o pracę, pobierz bezpłatny wzór.
Umowa o pracę – co określa?
Umowa o pracę to, jak stwierdziliśmy, określona czynność prawna dokonywana przez pracownika i pracodawcę. Wiąże się ona ze ścisłymi i jasno określonymi zobowiązaniami z obu stron. Podsumujmy to, co określa umowa o pracę.
Co zawiera umowa o pracę?
Oto kluczowe aspekty, które odnajdziemy w każdej tego rodzaju umowie. Umowa o pracę zawiera:
- definicję rodzaju wykonywanej pracy;
- określenie wysokości wynagrodzenia przewidzianego za wykonanie określonej pracy (wysokość ta winna odpowiadać rodzajowi wykonywanej pracy, powinny zostać również wskazane konkretne składniki przewidywanego wynagrodzenia);
- określenie miejsca, w którym ma być wykonywana praca;
- termin jej rozpoczęcia;
- wartość określającą czas pracy.
Umowa o pracę – forma
Warto pamiętać o istotnej kwestii, gdy czeka cię podpisanie umowy o pracę. Jak nietrudno się domyślić po powyższym stwierdzeniu, umowę zawiera się w formie pisemnej.
Forma ustna
Umowa o pracę może zostać także zawarta nie na piśmie, lecz na przykład w formie ustnej. Jednak w takim przypadku należy pamiętać, że pracodawca również ma obowiązek przedstawić pracownikowi taką umowę w formie pisemnej. Powinien tam zawrzeć wszystkie wymienione wyżej aspekty, czyli rodzaj wykonywanej pracy, wysokość wynagrodzenia, miejsce, termin rozpoczęcia pracy i czas.
Dookreślenie zasad pracy przez pracodawcę
Forma pisemna powinna zostać przedstawiona pracownikowi najpóźniej w ciągu siedmiu dni od dnia rozpoczęcia pracy. Natomiast już w dniu rozpoczęcia pracy pracodawca powinien przedstawić na piśmie kluczowe ustalenia umowy (w tym jej strony, warunki i rodzaj).
Umowa o pracę – inne istotne kwestie
To jednak wciąż nie wszystko. Co zawiera taka umowa ponad to, o czym pisaliśmy wyżej? Wskazać możemy kolejne istotne elementy umowy o pracę. Te elementy niekoniecznie są zawarte w samej podstawowej umowie.
W ciągu siedmiu dni od momentu, w którym nastąpiło zawarcie umowy o pracę, pracodawca powinien poinformować pracownika (na piśmie) o kilku innych ważnych aspektach związanych z wykonywaną przez niego pracą.
Te warunki umowy o pracę to:
- określenie częstotliwości, z jaką będzie wypłacane pracownikowi wynagrodzenie;
- dokładne przedstawienie warunków ewentualnego wypowiedzenia (przede wszystkim wskazanie długości okresu wypowiedzenia);
- ustalenie dokładnych czasowych norm pracy (np. dobowej i tygodniowej);
- zasady dotyczące sposobu usprawiedliwiania nieobecności w pracy przez pracowników;
- informacje dotyczące zasad przysługującego pracownikowi urlopu.
Typy umów o pracę
Umowa o pracę to nie w każdym przypadku jednolita i ta sama forma. Istnieją różne rodzaje umów o pracę – kodeks pracy przewiduje cztery. Zaliczają się do nich umowy terminowe i bezterminowe.
Umowa o pracę – umowy terminowe
Wśród umów terminowych możemy wyróżnić trzy rodzaje:
- na okres próbny;
- na czas określony;
- za okres wykonywania określonej pracy.
Umowa o pracę na okres próbny
Pierwszy typ to umowa o pracę na okres próbny. Zawiera się ją co do zasady na czas nie dłuższy niż trzy miesiące. Ma określony cel i jest nim stworzenie warunków do przetestowania możliwości i kwalifikacji pracownika. Wykonuje on określoną pracę przez pewien założony z góry czas, po czym może zostać zatrudniony na stałe lub nie.
Niezwykle istotny jest w tym przypadku pewien fakt. Podpisanie umowy o pracę na okres próbny może mieć miejsce tylko raz w przypadku jednego pracownika. Od tej reguły występują jednak pewne odstępstwa:
- jeżeli minęły co najmniej trzy lata od zakończenia poprzedniej umowy o pracę z pracownikiem. Niezależnie od tego czy umowa została rozwiązana, czy też po prostu wygasła. Kolejna umowa o pracę na okres próbny ma dotyczyć świadczenia tego samego rodzaju pracy. W tym przypadku może zostać podpisana raz jeszcze, ale tylko jednokrotnie;
- jeżeli pracownik ma zostać zatrudniony ponownie, ale umowa ma dotyczyć świadczenia rodzaju pracy odmiennego od świadczonego poprzednio na rzecz pracodawcy.
Umowa o pracę na czas określony
Innym typem umowy terminowej jest umowa o pracę na czas określony. Jest to forma zatrudniania pracowników stosowana najczęściej. W ramach tego rodzaju ustaleń pracodawca i pracownik ustalają konkretne daty, w których rozpoczyna się i kończy stosunek pracy.
Umowa o pracę na okres wykonywania określonej pracy
Jest to dość specyficzny rodzaj umowy terminowej. Jest to niejako odwrócenie umowy na czas określony. Umowa o pracę na czas określony zakłada, że praca zostanie wykonana w konkretnym okresie (niezależnie od zakresu zadań i projektów). Umowa o pracę na okres wykonania określonej pracy zakłada wykonanie konkretnego zadania. Nie ma przy tym znaczenia czas wykonania owego zadania. Stosunek pracy zaczyna się w momencie rozpoczęcia zadania i kończy wraz z jego zakończeniem.
Umowa o pracę na okres wykonywania określonej pracy a umowa o dzieło
Jest nieco podobna do umowy o dzieło, jednak z pewną istotną różnicą. W przypadku umowy o pracę na okres wykonywania określonej pracy powstaje zależność między pracownikiem a pracodawcą. W związku z tym pracodawca w trakcie obowiązywania umowy może kierować do pracownika polecenia oraz egzekwować ich należyte wykonanie.
Umowa o pracę na czas określony – limity czasowe
Co warte podkreślenia, taka umowa o pracę nie może być stosowana bez końca. Maksymalny dopuszczalny przez prawo łączny czas zatrudnienia w tej formie pracownika przez tego samego pracodawcę to 33 miesiące. Przy czym na ten okres mogą się składać maksymalnie trzy umowy.
Powstaje pytanie o to, co może się wydarzyć w przypadku, gdy umowa o pracę na czas określony zostałaby zawarta więcej razy, niż przewidują to przepisy. Otóż w takim przypadku kolejny kontrakt zostałby potraktowany jako umowa o pracę na czas nieokreślony.
Umowa o pracę na czas określony – wyjątki
Od tych reguł są jednak wyjątki. Jest kilka przypadków, w których dopuszczalny ustawowo trzydziestotrzymiesięczny okres zatrudnienia na podstawie umowy na czas określony nie ma zastosowania.
Są to następujące sytuacje:
- umowa o pracę na czas określony zawarta w celu zastępstwa pracownika i jest związana z jego nieusprawiedliwioną nieobecnością w pracy;
- w sytuacji, gdy zaistnieją obiektywne przyczyny po stronie pracodawcy normujące ponowne podpisanie umowy o pracę w tej właśnie formie;
- gdy umowa została zawarta w celu wykonywania pracy przez okres kadencji;
- gdy umowa o pracę na czas określony została zawarta w celu wykonania pracy o charakterze dorywczym.
Umowa o pracę – umowy bezterminowe
Wśród umów terminowych wyróżniliśmy trzy typy. W przypadku umów bezterminowych sprawa wygląda dużo prościej. Możemy mówić tylko o jednym rodzaju.
Umowa o pracę na czas nieokreślony
W ten sposób dochodzimy do kolejnego typu, którym jest umowa o pracę na czas nieokreślony. Jak nietrudno się domyślić, ten kontrakt różni się od poprzedniego faktem zakładanej trwałości stosunku pracy. O ile poprzednie omawiane typy zakładają jej wygaśnięcie po upływie określonego czasu, o tyle umowa o pracę na czas nieokreślony z założenia takiego limitu nie zawiera.
Umowa o pracę – typy a okres wypowiedzenia
W tym miejscu warto poruszyć niezwykle istotną kwestię z punktu widzenia pracownika – rodzaje umów o pracę i sposoby ich rozwiązywania.
Bardzo ważne dla osoby szukającej zatrudnienia, może być to, że umowa o pracę na czas nieokreślony zawiera zupełnie inne zasady wypowiedzenia niż umowa terminowa.
Umowa o pracę – wypowiedzenie przy umowie na czas określony
W przypadku umowy terminowej okres wypowiedzenia wynosi dwa tygodnie. Co więcej, pracodawca może wypowiedzieć umowę pod pewnymi warunkami.
Są dwa warunki, które muszą zostać spełnione razem, aby umowa o pracę na czas określony mogła zostać wypowiedziana:
- umowa została zawarta na czas nieprzekraczający pół roku;
- w umowie zawarte zostały odpowiednie zapisy stanowiące, że umowa może zostać rozwiązana wcześniej, z odpowiednim okresem wypowiedzenia.
Umowa o pracę – wypowiedzenie przy umowie na czas nieokreślony
Wzór umowy o pracę na czas nieokreślony przewiduje zgoła odmienne rozwiązanie tej sytuacji. Kodeks pracy przewiduje okres wypowiedzenia trwający co najmniej dwa tygodnie, a wydłuża się on proporcjonalnie do stażu pracownika. Co jeszcze ważniejsze, gdy zawarta została umowa o pracę na czas nieokreślony, nie można zwolnić pracownika bez podania konkretnej przyczyny. Może być nią na przykład nienależyte wywiązywanie się z obowiązków służbowych.
Oto okresy wypowiedzenia w zależności od tego, jak długo trwa umowa o pracę na czas nieokreślony:
- gdy staż nie przekracza pół roku – dwa tygodnie wypowiedzenia;
- gdy staż nie przekracza trzech lat – miesiąc wypowiedzenia;
- gdy straż przekracza trzy lata – trzy miesiące.
Umowa o pracę – o czym warto pamiętać?
Powyższe informacje to podstawowe i najważniejsze kwestie, z którymi wiąże się umowa o pracę. Przede wszystkim, warto pamiętać o tym, że musi ona zostać spisana. Fundamentalne elementy umowy o pracę to określenie jej rodzaju, wysokości wynagrodzenia, miejsca i czasu pracy oraz zasady wypowiedzenia.
W zależności od sytuacji, tak dla pracownika, jak i pracodawcy, bardziej opłacalna może być umowa o pracę na czas określony lub nieokreślony. Decyzja zależy od różnych czynników. Nie należy się jednak zgadzać na naginanie przepisów i przykładowo powtarzanie w nieskończoność umowy o pracę na okres próbny.
Umowa o pracę – wzór
Jeżeli chcesz zapoznać się z treścią umowy, której poświęciliśmy artykuł, możesz to zrobić już teraz. W załączniku znajduje się wzór umowy o pracę (do pobrania za darmo). Możesz wybrać format PDF lub docx.
Mamy nadzieję, że ten artykuł wyjaśnił wiele najważniejszych kwestii i rozwiał wątpliwości co do tego, jakie są rodzaje umów o pracę. To informacje ważne z punktu widzenia pracownika i pracodawcy, dlatego warto je sobie utrwalić.
- Umowa na czas nieokreślony
- Umowa na czas określony
- Umowa zlecenie
- Umowa o dzieło
- Umowa na okres próbny
