Skala Likerta została wprowadzona do metodologii badań ankietowych w 1932 roku. Mimo upływu lat wciąż jest stosowana. Warto zastanowić się nad tym, jakie są rodzaje tej skali, oraz w jakim obszarze jest wykorzystywana.
Nazwa skali pochodzi od nazwiska jej twórcy Rensisa Likerta – amerykańskiego psychologa, socjologa i pedagoga, który żył w XX wieku. Skala Likerta została wprowadzona do badań w 1932 roku. Jej twórca był uznanym psychologiem i badaczem XX wieku oraz założycielem Instytutu Badań Społecznych na Uniwersytecie Michigan. Następnie przez lata był jego dyrektorem. Prawdopodobnie każdy z nas wypełniał w życiu ankietę ze skalą Likerta. Czym ona jest?
Czym jest skala Likerta?
Zgodnie z podstawową definicją skala Likerta jest dwubiegunową skalą interwałową. Stosuje się ją do mierzenia nastawień i przekonań. Dwubiegunowość skali oznacza, że ma ona dwa przeciwstawne bieguny. Na końcu każdego z nich znajduje się przeciwstawne przekonanie. Badani wypełniają kwestionariusz. Środkowy stopień jest neutralny, a każdy kolejny w jedną lub drugą stronę wskazuje na zgodność przekonań w ankiecie z przekonaniami respondentów. W związku z tym skala Likerta wyklucza parzystą liczbę stopni w ankiecie, ponieważ nie będzie wówczas wyraźnie zarysowany ten neutralny, który zazwyczaj oznacza jedno ze stwierdzeń „nie mam zdania” lub „trudno powiedzieć”. Interwałowość polega na tym, że punkty są uszeregowane i odległość między nimi jest równa. Dzięki temu pomiar jest bardziej wiarygodny, a respondenci mają szersze pole wyboru. To sprawia, że odpowiedź jest jeszcze bardziej zbliżona do ich postaw i przekonań. Skala Likerta często wykorzystywana jest do mierzenia opinii i postaw wobec danego problemu lub zagadnienia.
Rodzaje skali Likerta
Wyróżnia się dwie podstawowe skale, które przygotował i wdrożył Rensis Likert. Mowa tu o 5-stopniowej skali Likerta oraz 7-stopniowej. W każdej z nich autor kwestionariusza pyta respondentów o stopień akceptacji jakiegoś poglądu lub zjawiska.
5-stopnniowa skala Likerta
Pięciostopniowa skala to obecnie najpopularniejszy wariant, który stosowany jest powszechnie w różnego rodzaju kwestionariuszach. Respondentom umożliwia się stopniowy (od 1 do 5) wybór, przy czym każdy punkt nie jest wskazaniem numerycznym, a opisem stosunku odpowiadającego do danej kwestii. Ta 5-stopniowa skala jest prosta do przygotowania. Z drugiej strony w tym wypadku pojawia się tzw. błąd tendencji centralnej. Polega on na tym, że podświadomie wolimy przyznawać średnie oceny i unikamy skrajnych stwierdzeń. W związku z tym, wynik kwestionariuszowy często oscyluje w granicach neutralnych, co nie jest pożądanym zjawiskiem. W takim wypadku otrzymuje się mniejszą dokładność pomiaru.
Przykład ankiety, gdzie liczba możliwych odpowiedzi wynosi 5 to m.in.:
Pytanie: Co zgadza się Pan(i) z tym, że reklama firmy X jest skuteczna?
Odpowiedzi:
- 1. Zdecydowanie tak;
- 2. Raczej tak;
- 3. Nie mam zdania;
- 4. Raczej nie;
- 5. Zdecydowanie nie.
7-stopnniowa skala Likerta
Drugim z potencjalnych wyborów jest zastosowanie skali pomiaru z siedmioma stopniami. Przy siedmiostopniowej skali respondenci automatycznie otrzymują dwie dodatkowe możliwości. 7-stopniowa skala Likerta przekłada się na osiągnięcie większej dokładności pomiaru. Automatycznie jest większe prawdopodobieństwo, że respondenci bardziej będą różnicować wyniki. Czułość skali jest wyższa. Wprowadzenie przez pedagoga i socjologa Likerta tej skali w badaniach postaw miało na celu zwiększenie dokładności pomiarów. Przykładowe jej zastosowanie to m.in.:
Pytanie: Czy uważa Pan(i), że Y to najlepszy piłkarz w historii Polski?
Odpowiedzi:
- 1. Zdecydowanie nie zgadzam się;
- 2. Nie zgadzam się;
- 3. Raczej nie zgadzam się;
- 4. Nie mam zdania;
- 5. Raczej zgadzam się;
- 6. Zgadzam się;
- 7. Zdecydowanie zgadzam się.
Nowoczesne zastosowanie skali Likerta
Rozwój technologii sprawia, że do pomiaru postaw można wypróbować ankiety na podstawie emotikonek. To ankiety online, gdzie postawy wyrażone są emotikonkami, które wyrażają określone uczucie. W ten sposób z kwestionariuszem można dotrzeć do młodszej grupy odbiorców, a także zaangażować ją do przekazania większej liczby odpowiedzi. Podobnie jak w standardowych ankietach, w przypadku skali Likerta również po dwóch stronach znajdują się przeciwstawne sobie przekonania lub emocje. Zbieranie odpowiedzi online ułatwia pracę badacza społecznego.
Inne wykorzystywane skale w metodologii przeprowadzania ankiet
Skala Likerta nie jest jedynym możliwym wyborem dla osób, które odpowiadają za przeprowadzenie ankiety i analizę jej wyników. Inne popularne opcje, to m.in. skala nominalna (data urodzenia, płeć, miejsce zamieszkania, telefon), skala interwałowa/przedziałowa, skala porządkowa, skala semantyczna, skala dychotomiczna, skala Thurstone’a. Każda z nich wybierana jest w zależności od konkretnych potrzeb osoby prowadzącej analizę kwestionariusza.
- Metoda lean startup
- Wskaźnik KPI – czym są Key Performance Indicators, czyli kluczowe wskaźniki efektywności? Poznaj definicję
- Efekt Dunninga-Krugera: czym jest to coraz powszechniejsze zjawisko?
- Metodologia badań a metodyka – definicja, rodzaje
- Współczynnik zmienności – definicja, rodzaje, interpretacja