Czym jest rejestr umów? 2022 rok niesie nowy obowiązek dla jednostek wchodzących w skład administracji centralnej i samorządowej. Na czym polega to rozwiązanie? Jeśli jesteś zainteresowany tym tematem, koniecznie przeczytaj poniższy tekst!
Centralny, publiczny rejestr umów na 2022 rok to bez wątpienia spore wyzwanie dla organów państwowych. Jednak wiele wskazuje na to, że takie działanie jest korzystne z punktu widzenia przejrzystości finansów publicznych. Obowiązek wprowadzania do rejestru umów właściwie każdego ważniejszego dokumentu z pewnością przełoży się na wzrost transparentności wydawania środków publicznych. Sprawdź, kiedy takie rozwiązanie ma wejść w życie.
Nowy obowiązek sprawozdawczy, czyli rejestr umów zawartych przez jednostki sektora finansów publicznych
Zakłada się, że informacje zamieszczone w rejestrze będą dotyczyły przede wszystkim wartości przedmiotu umowy, czasu jej wykonania itp. Dzięki informacji o umowach zawartych przez organy państwowe obywatele będą mogli w prosty sposób (poprzez stronę internetową) sprawdzić, jaka jest wysokość oraz struktura wydatków publicznych. Jest to ważne szczególnie w przypadku jednostek administracji samorządowej.
Dzięki tego typu informacjom możliwa będzie szybka ocena tego, jaką politykę prowadzą włodarze miasta, czy gminy. Wprowadzenie rejestru przez Ministra Finansów pozwoli także na porównywanie danych między poszczególnymi jednostkami publicznymi, w tym na przykład pomiędzy dwoma różnymi gminami. Dane te będą miały aktualny charakter, ponieważ – zgodnie z nowymi przepisami – obowiązkowe jest wprowadzanie informacji w ciągu 14 dni od zawarcia umowy przez dany organ państwowy.
Krytyka nowych przepisów
W środowisku branżowym można spotkać się z szeroką krytyką planowanej nowelizacji przepisów. Co ciekawe, obiektem ataku nie jest kierunek zmian ani istota nowych przepisów. Specjaliści zwracają na takie słabości projektu ustawy jak między innymi:
- brak jasności niektórych zapisów;
- ochrona danych osobowych.
Zdaniem ekspertów najważniejszą słabością nowych przepisów jest brak klarowności. Jednym z przykładów jest wspomniany już limit kwotowy, który wedle wszelkiego prawdopodobieństwa będzie wynosić 5 tysięcy złotych. Problem jest w tym, że w przepisach nie zajęto jasnego stanowiska, o jakie kwoty chodzi: brutto czy netto? Sprawa staje się problematyczna nie tylko z punktu widzenia podatku od towarów i usług, ale także podatku dochodowego od osób prawnych (CIT) oraz fizycznych (PIT, co jest szczególnie ważne w przypadku pracowników zatrudnionych na podstawie umowy o pracę). Co jeszcze wzbudza kontrowersje, jeśli chodzi o rejestr umów (2022 i 2023 rok to czas jego wprowadzenia).
Co jeszcze jest źródłem wątpliwości?
Niezwykle istotny jest również drugi z wymienionych aspektów, czyli kwestia ochrony danych finansowych oraz osobowych. Jest tak, ponieważ na mocy nowych przepisów jednostki publiczne będą musiały udostępniać informacje dotyczące zawieranych transakcji oraz szczegółów z nimi związanych. Przepisy nie precyzują, czy do katalogu porozumień, które mają podlegać udostępnieniu na podstawie ustawy, zaliczają się również umowy o pracę. Zgodnie z przepisami o ochronie danych osobowych (tzw. RODO) dane dotyczące umów o pracę (w tym także takie zapisy jak na przykład wysokość wynagrodzenia) mają charakter szczególny i nie powinny być upubliczniane.
Prowadzenie Centralnego Rejestru Umów przez podmioty publiczne. Podstawa prawna
Nowy obowiązek dla kierowników jednostek sektora finansów publicznych został wprowadzony w ramach Polskiego Ładu. Ustawa potocznie znana jako Polski Ład weszła w życie w dniu 1 stycznia bieżącego roku, aczkolwiek zapisy dotyczące centralnego rejestru zostaną wdrożone (w przypadku większości podmiotów) dopiero w roku następnym. Oprócz tego ważna jest również nowelizacja ustawy o finansach publicznych z dnia 27 sierpnia 2009 roku.
Rejestr umów dla zamówień publicznych – od kiedy prowadzenie ewidencji będzie obowiązkowe?
Pierwotne zamierzenia rządzących zakładały, że zmiany zostaną wprowadzone wraz z dniem 1 lipca obecnego roku, jednak nie udało się osiągnąć tego celu w związku z nasilonymi pracami legislacyjnymi w innych ważnych obszarach. W związku z tym obowiązek umieszczania informacji w rejestrze umów zostanie wdrożony etapami.
Zgodnie z planami rządu, najważniejszym kamieniem milowym we wprowadzeniu obowiązku ewidencyjnego jest dzień 1 stycznia 2023 roku. W przypadku Centralnego Rejestru Umów 2022 rok obejmie tylko jeden etap zmian. Oto harmonogram ich wejścia w życie:
- 1 października 2022 – dla poszczególnych resortów rządowych (oznacza to, że rejestr umów w 2022 r. będzie prowadzony przez Ministra Finansów oraz inne ministerstwa), Kancelarii Prezesa RM (Rady Ministrów) oraz urzędów na szczeblu wojewódzkim;
- 1 stycznia 2023 r. – dla jednostek samorządu terytorialnego (JST) oraz samorządowych jednostek organizacyjnych oraz tzw. związków metropolitarnych. Do tej ostatniej grupy należą gminy, które są ze sobą silnie powiązane gospodarczo;
- 1 kwietnia 2023 r. – dla wszystkich pozostałych jednostek sektora publicznego.
Prowadzenie rejestru umów – co grozi za naruszenie dyscypliny finansów publicznych?
Trzeba przy tym pamiętać, że centralny rejestr nie ma fakultatywnego (dobrowolnego) charakteru. Jednostki publiczne mają obowiązek prowadzenia ewidencji zawieranych umów. W związku z tym w projekcie nowych przepisów przewiduje się sankcje z tytułu:
- niewykonywania nałożonego obowiązku, tzn. prowadzenia oraz aktualizacji danych;
- umieszczania w nich nieprawdziwych danych.
Z odpowiedzialnością należy liczyć się również w przypadku uchybienia obowiązkowi udostępnienia na podstawie ustawy prowadzonego rejestru zamówień publicznych. W przypadku rażących nieprawidłowości w tym zakresie może grozić odpowiedzialność karna w ramach naruszenia dyscypliny finansów publicznych.
Planowany zakres informacji zamieszczanych w rejestrze umów jest szeroki. Nowe wymogi to z pewnością spore wyzwanie dla kierowników podmiotów publicznych, w tym w szczególności jednostek samorządu terytorialnego oraz resortów rządowych. Rejestr umów 2022/2023 będzie jednak cenny z punktu widzenia transparentności i przejrzystości tego sektora. Jeśli wprowadzenie projektu zakończy się sukcesem, powinno to przełożyć się na wzrost zaufania do instytucji państwowych.
