Każdego dnia przedsiębiorcy oraz osoby prywatne zawierają różnego rodzaju umowy. Najczęściej mają one formę pisemną lub elektroniczną. Kodeks cywilny umożliwia również zawarcie umowy w formie ustnej. Czym właściwie jest umowa ustna i jaki stosunek prawny powoduje?
Warto zastanowić się nie tylko nad tym, czym jest umowa ustna, ale również nad tym, czy do czegokolwiek zobowiązuje jej strony. W końcu zawiera się ją bez podpisywania dokumentów, dlatego nie ma utrwalonej formy. Na czym polega tego typu umowa oraz jakie podstawowe informacje na jej temat warto posiadać? Sprawdź.
Czym jest umowa ustna?
Jak sama nazwa wskazuje, umowa ustna nie posiada formy pisemnej. Ustalana jest w formie postanowień co najmniej dwóch stron, a także zobowiązań do ich wypełnienia. Zawarcie umowy następuje w formie zgodnego oświadczenia woli minimum dwóch stron. Celem umowy ustnej jest wywołanie określonego stosunku prawnego, jego ustanie lub wprowadzenie do niego zmian. Szczegółowe informacje dotyczące formy zawierania umowy tego typu, a także jej ważności znajdują się w Kodeksie cywilnym.
Czy zawarcie umowy ustnej jest ważne w świetle prawa?
Forma ustna umowy jest ważna, jeżeli w konkretnym przypadku przepisy nie stanowią inaczej. Istnieją sytuacje, w których niezbędne jest zachowanie formy pisemnej, czy też formy dokumentowej pod rygorem nieważności. W związku z tym przed podjęciem decyzji o zawarciu umowy w formie ustnej, warto sprawdzić, czy nie będzie to podstawa do tego, aby uznać nieważność kontraktu. Jeżeli nie ma ku temu przeciwwskazań, to z powodzeniem można zastosować ten wymiar porozumienia i będzie ono wiążące. Wszystko na podstawie zasady swobody umów, która dotyczy również kształtowania innych form niż dokumentowa albo elektroniczna. Art. 353 KC mówi o tym, że aby umowa tego typu była ważna, to nie może dojść do naruszenia właściwości stosunku, zasad współżycia społecznego ani zapisu ustawy.
Szczególne formy czynności prawnych
W określonych sytuacjach niezbędne jest zachowanie szczególnych form umowy, aby można było dokonać danej czynności w prawie. Wówczas umowa ustna będzie niewystarczająca. Zgodnie z Działem III Kodeksu cywilnego do szczególnych forma zaliczane są:
- zwykła forma pisemna;
- forma pisemna z poświadczeniem daty;
- forma pisemna z podpisem urzędowo poświadczonym;
- akt notarialny;
- forma elektroniczna.
Stosuje się je wtedy, kiedy powaga sprawy, potrzeba pozyskania dowodów, czy też zabezpieczenie obrotu prawnego są wskazane. Od formy umowy zależy m.in. to, jak będą przebiegać czynności prawne w przypadku sporu i co będzie można wykorzystać w formie dowodu. Zdecydowanie łatwiej dochodzić swoich praw, jeżeli umowa została zawarta w formie pisemnej. Usprawnia to cały proces sądowy, a druga strona nie może podważyć zapisów dokumentu, ponieważ zaakceptowała jej treść i to poświadczyła. Jeżeli porozumienie ma formę ustną, to zazwyczaj dochodzi do przesłuchania stron, przy czym istnieje większe prawdopodobieństwo poświadczenia nieprawdy i trudniej dochodzić swoich praw.
Umowa ustna a czynność prawna
Umowa w formie ustnej również może być istotna z punktu widzenia czynności prawnych. Ważne, aby zawierała podstawowe elementy, czyli:
- wskazanie przedmiotu umowy (przedmiotowo istotne);
- miejsce zawarcia umowy (ewentualne);
- zastrzeżenie co do skutków prawnych umowy (podmiotowo istotne).
W związku z tym należy zadbać o to, aby umowa w formie ustnej określała podstawowe kwestie. To znaczy wskazywała, co jest przedmiotem umowy, pomiędzy kim jest zawierana i jakie będą konsekwencje niewywiązania się z niej. Ponadto strona umowy powinna zastrzegać swoje prawa i obowiązki na wypadek ewentualnych sporów. W praktyce dochodzi jednak do tego, że brak realizacji umowy tego typu może nie przynieść określonych skutków. Zgodnie z art. 74 § 2 KC może dojść do przesłuchania świadka, jeżeli dwie strony wyrażą na to zgodę. W określonych przypadkach zeznania świadków nie będą dopuszczone.
W jakich sytuacjach umowa musi być zawarta na piśmie?
Istnieją określone sytuacje, w których umowa wymaga formy pisemnej. Szczegóły w tym zakresie znajdują się w Kodeksie cywilnym. Klasyczne przykłady tego typu dokumentów to m.in.:
- umowa poręczenia;
- umowa o pracę;
- umowa sprzedaży auta;
- umowa pożyczki powyżej 1000 złotych;
- leasing.
W określonych sytuacjach wymagana jest również forma aktu notarialnego. Dotyczy to m.in.:
- umów spółki komandytowej;
- umów spółki akcyjnej;
- umów spółki komandytowo-akcyjnej;
- umów spółki z ograniczoną odpowiedzialnością;
- małżeńskich umów majątkowych;
- umowy sprzedaży nieruchomości;
- darowizny nieruchomości;
- ustanowienia użytkowania wieczystego i odrębnej własności lokalu.
Brak zachowania formy zawarcia umowy w postaci aktu notarialnego sprawia, że w powyższych przypadkach będzie ona nieważna.
Zawarcie ustnej umowy gdy wymagana jest inna forma
Zawarcie ustnej umowy w sytuacji, gdy wymagana jest inna forma, może skutkować określonymi sankcjami. Niezachowanie przewidzianej w Kodeksie cywilnym formy skutkuje m.in.:
- nieważnością umowy;
- brakiem wywołania skutków prawnych;
- brakiem możliwości powoływania umowy jako dowodu.
Zawieranie umów ustnych pomiędzy przedsiębiorcami
Co ciekawe, pomiędzy podmiotami gospodarczymi również może dochodzić do zawierania kontraktów w formie ustnej. W tym wypadku nie mają jednak zastosowania przepisy, które określają formy zastrzeżone dla celów dowodowych. Oznacza to, że nawet niezachowanie formy pisemnej, elektronicznej lub dokumentowej, nie skutkuje ograniczeniami w postępowaniu sądowym. Ponadto w sektorze przedsiębiorców stosuje się pisma potwierdzające zawiązanie ustnej umowy. Wystarczy, że jedna strona po tym fakcie prześle dokument potwierdzający powstanie ustnego kontraktu i potwierdzi to swoim podpisem. Dodatkowo pismo może zawierać niewielkie zmiany, które nie wpływają na istotę całej treści. Wówczas potwierdza ono podpisanie umowy w określonej formie i nabranie przez nią mocy prawnej. W praktyce jednak przedsiębiorcy rzadko decydują się na kontrakty tego typu. Od lat dominuje forma pisemna, a w ostatnich latach na znaczeniu zyskała forma elektroniczna.
Jak dochodzi do ustnej umowy?
Cały proces nie jest skomplikowany. Wystarczy, że obie strony wyartykułują swoje oświadczenia woli. Oczywiście wypowiedziana treść przez strony umowy będzie różniła się w zależności od jej rodzaju. W przypadku sprzedaży najważniejsze informacje dotyczą przedmiotu sprzedaży, faktu przeniesienia praw do jego własności, danych stron, a także kwoty do zapłaty. Już na tej podstawie może dojść do transakcji.
Czy warto postawić na ten typ umowy?
Co do zasady w większości przypadku forma ustna umowy będzie wiążąca i nabierze mocy prawnej. Wyjątek stanowią sytuacje wymienione w tym tekście oraz znajdujące się w przepisach Kodeksu Cywilnego. W praktyce jednak stosunkowo rzadko dochodzi do umów tego typu. Wszystko dlatego, że sprawdzają się wtedy, gdy wszystko idzie po myśli obu stron. Gdy jednak dojdzie do ewentualnego konfliktu, to bardzo trudno udowodnić swoje racje i walczyć w sądzie o swoje prawa. Wszystko przez brak udokumentowanych dowodów podpisania kontraktu. W związku z tym. Wciąż większą popularnością cieszą się standardowe kontrakty w formie pisemnej.
- Umowa o świadczenie usług
- Umowa pożyczki
- Umowa o roboty budowlane
- Umowa handlowa
- Umowa zamiany samochodu