Skarga pauliańska, nazywana także roszczeniem pauliańskim, to rodzaj powództwa, którego historia sięga aż prawa rzymskiego. W polskim prawie podstawą jej stosowania są artykuły Kodeksu Cywilnego. Czym dokładnie jest i jak działa skarga pauliańska w praktyce? Wyjaśniamy!
Skarga pauliańska, niekiedy niepoprawnie nazywana skargą paulińską, to instytucja mająca za zadanie w pewien sposób chronić wierzyciela na wypadek pozbycia się przez dłużnika majątku stanowiącego przedmiot zajęcia egzekucyjnego. Ujmując najprościej, jest rodzajem pozwu przysługującego wierzycielowi w sytuacji, w której dłużnik działa na jego niekorzyść, celowo prowadząc do swojej niewypłacalności (lub niewypłacalności większej niż dotychczasowa).
Co to jest skarga pauliańska – K.C.
Jak wskazuje paragraf 1. art. 527 [Skarga pauliańska] K.C., kiedy osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową w związku z czynnością podjętą przez dłużnika, a czynność ta działa na szkodę wierzyciela, to ten ma możliwość żądania uznania tejże czynności za bezskuteczną w stosunku do niego.
Skarga pauliańska – przykład sytuacji, w której może mieć zastosowanie
Powyższy przepis najlepiej objaśni przykład:
- Pan Andrzej wynajął swoje mieszkanie po okazyjnej cenie państwu Nowak – bez pośrednika. Mieszkanie to jest przedmiotem egzekucji komorniczej. W związku z wynajęciem lokalu przez państwo Nowaków, zajęcie mieszkania stało się utrudnione. Przy okazji pan Andrzej, wyzbywając się mieszkania po bardzo niskiej cenie (a nawet przekazując je w formie darowizny), stał się jeszcze bardziej niewypłacalny. Nie posiada już mienia, które byłoby w stanie zaspokoić roszczenie wierzyciela.
Istotną przesłanką do zastosowania skargi pauliańskiej jest to, że dłużnik ma być świadomy działania na szkodę wierzycieli, a osoba trzecia, która skupuje lub przejmuje jego mienie w formie darowizny, ma wiedzieć o tym, że jest ono przedmiotem zajęcia lub mogła się tego dowiedzieć.
W przypadku sprawy pana Andrzeja i państwa Nowak, sprzedający był świadomy działania na niekorzyść wierzyciela. Otrzymał bowiem odpowiednie pisma informujące o wszczęciu egzekucji komorniczej. Z kolei państwo Nowak powinni zażądać od sprzedającego aktu notarialnego lub zaświadczenia o spółdzielni, które poświadczają, że lokal nie jest zadłużony.
Wśród jeszcze bardziej „typowych” przykładów sytuacji, w których swoje zastosowanie znajduje skarga pauliańska, można wymienić pozbywanie się majątku podlegającego procesom egzekucyjnym – ale w sposób pozorny. To więc przede wszystkim przekazywanie mienia w rodzinie, np. przepisywanie domu na współmałżonka, dzieci czy rodziców. Dłużnik przestaje widnieć w dokumentacji jako właściciel nieruchomości, choć w rzeczywistości dalej w niej mieszka, a więc wyzbywa się jej tylko pozornie.
Skarga pauliańska w praktyce – jak działa?
Przede wszystkim należy mieć na uwadze, że choć w nazwie skarga pauliańska występuje słowo skarga, to jest ona powództwem sądowym – zaskarżeniem do sądu. Oznacza to, że wszelkie próby samodzielnego dochodzenia swoich roszczeń nie mogą mieć miejsca i nie będą miały prawnego zastosowania. Krótko mówiąc, aby złożyć skargę pauliańską, należy założyć sprawę w sądzie.
Kiedy wierzyciel może skorzystać ze skargi pauliańskiej?
Skarga pauliańska sprawdza się szczególnie w sytuacjach, w których wierzyciel orientuje się, że dłużnik zamierza zadziałać na jego niekorzyść, wyzbywając się wartościowego mienia. Dzięki niemu może bowiem całkowicie zatrzymać proces przekazywania lub sprzedaży majątku dłużnika osobie trzeciej – albo uzyskać od sądu uznanie go za bezzasadny w stosunku do siebie, jeśli zostanie już zakończony.
Co oznacza termin „bezzasadny w stosunku do siebie”? To nic innego jak stwierdzenie przez sąd, że choć przykładowy pan Andrzej generalnie nie jest już właścicielem nieruchomości, to wobec swojego wierzyciela dalej nim pozostaje. Orzeczenie to staje się formą unieważnienia sprzedaży lub darowizny mienia „w oczach” wierzyciela. „W oczach” innych osób to państwo Nowakowie pozostają rzeczywistymi, bo nowymi właścicielami domu.
Nie zmienia to jednak faktu, że wierzyciel po uzyskaniu takiego orzecznictwa może dysponować danym majątkiem tak, jakby do jego sprzedaży lub darowizny nigdy nie doszło. Co więcej, jeśli w drodze licytacji dom pana Andrzeja zostanie sprzedany za 300 tysięcy, a przedmiotem długu było „zaledwie” 200 tysięcy złotych, to nadwyżka w postaci 100 tysięcy złotych trafi do nowych właścicieli domu jako jego prawowitych właścicieli. Nawet jeżeli ci zakupili go po jeszcze niższej, bardzo okazyjnej cenie.
Skarga pauliańska w praktyce sprawdza się więc zawsze wtedy, kiedy wierzyciel ma zasadne przypuszczenia dotyczące zamiarów pozbycia się mienia przez dłużnika.
Skarga pauliańska – termin oraz przedawnienie
Jak wskazuje art. 534. Kodeksu Cywilnego, termin na złożenie skargi pauliańskiej to maksymalnie pięć lat od daty dokonania przez dłużnika czynności prawnej (sprzedaży lub darowizny mienia), którą wierzyciel chce zaskarżyć. Oznacza to, że gdyby wierzyciel przykładowego pana Andrzeja złożył pozew do sądu po upływie pięciu lat od daty sprzedaży domu państwu Nowaków, jego skarga pauliańska zostałaby uznana za przedawnioną. To więc jedyna sytuacja, kiedy skarga pauliańska nie działa.
Skarga pauliańska a nieruchomości
Oczywiście może dojść do sytuacji, w której nabywca majątku będącego przedmiotem egzekucji sprzeda go kolejnej stronie. Ponownie posługując się przykładem pana Andrzeja, w historii pojawiają się państwo Kowalscy, którzy po pół roku odkupili nieruchomość od państwa Nowaków. Czy w takim przypadku skarga pauliańska także ma zastosowanie?
Zgodnie z art. 531., paragraf 2. Kodeksy cywilnego – jak najbardziej. Wierzyciel w dalszym ciągu może dociekać swoich praw do wierzytelności na drodze sądowej, z tym że w tej sytuacji powinien kierować powództwo bezpośrednio przeciwko nowemu nabywcy – a więc państwu Kowalskim. Należy mieć jednak na uwadze, że strona ta musi być świadoma okoliczności, które uznały daną czynność prawną za bezskuteczną.
Skarga pauliańska – wzór pozwu. Jak go napisać?
Po sporządzenie pozwu można oczywiście udać się do prawnika, który w sposób właściwy pod względem prawnym przedstawi sądowi sytuację i przy okazji będzie reprezentował wierzyciela. Można jednak znaleźć w sieci darmowe wzory skargi pauliańskiej lub napisać ją zgodnie z poniższym spisem informacji, które powinny się w niej znaleźć:
- dane sądu właściwego;
- dane powoda – imię, nazwisko, adres zamieszkania, nr PESEL, ewentualnie dane jego przedstawiciela prawnego;
- dane pozwanego – imię, nazwisko adres zamieszkania, ewentualnie nr PESEL;
- wartość przedmiotu sporu;
- tytuł pozwu – pozew – skarga pauliańska;
- określenie wniosku – a więc informacja, o co wnosi powód; tj. np. o uznanie za bezskuteczną umowę darowizny lub sprzedaży danego mienia i zasądzenie kosztów postępowania od pozwanego, o przeprowadzenie wskazanych dowodów, zobowiązanie komornika do przedstawienia akt komorniczych oraz pozwanego do przedstawienia umowy darowizny lub sprzedaży, zabezpieczenie powództwa za pomocą ujawnienia w księdze wieczystej zakazu rozporządzania nieruchomością;
- uzasadnienie pozwu – dokładny opis sytuacji wraz z argumentami przemawiającymi na korzyść wierzyciela i dowodami, stanowiącymi dla nich poparcie;
- listę załączników.
Podsumowując, skarga pauliańska jest rodzajem powództwa sądowego, które może w dużej mierze ochronić wierzyciela przed nieuczciwością dłużnika. Jest w stanie zabezpieczyć wierzyciela przed jego niewypłacalnością lub zwiększeniem niewypłacalności – nawet już po zbyciu mienia stanowiącego podstawę procesu egzekucyjnego. Choć wymaga skierowania sprawy do sądu, może być najskuteczniejszą formą dochodzenia roszczenia.
- Skarga pauliańska jako skuteczne wsparcie w egzekwowaniu długów
- Przedawnienie roszczeń – co oznacza termin z kodeksu cywilnego?
- Umowa przedwstępna
- Umowa dożywocia a zachowek
- Rękojmia – co to jest? Jak może uchronić cię przed szkodami? Różnice między rękojmią a gwarancją
Zobacz również:
