W lutym 2016 r. banki w Polsce zostały objęte nowym podatkiem. Jeśli zainteresował Cię ten temat, koniecznie zapoznaj się z przygotowanym przez nas tekstem. Dzięki temu poznasz podstawowe informacje na temat tego, czym właściwie jest podatek bankowy.
Celem wprowadzonego w 2016 roku podatku od instytucji finansowych jest zwiększenie wpływu państwa na funkcjonowanie sektora bankowego. Dzięki temu zmniejsza się ryzyko wystąpienia kryzysu bankowości. Taki cel przyświecał twórcom projektu ustawy z 2015 r. (ostatecznie, została ona wprowadzona w następnym roku). W 2024 Ministerstwo Finansów zamierza zwolnić część banków z podatku od niektórych instytucji finansowych. Zwolnienie z podatku bankowego będzie dotyczyć banków krajowych funkcjonujących w formie instytucji pomostowej.
Podatek bankowy w Polsce — jaka jest podstawa prawna?
Podobnie jak ma to miejsce w odniesieniu do wszystkich innych obciążeń publicznoprawnych, także podatek bankowy jest ściśle regulowane przez odrębne przepisy. W omawianym przypadku jest to ustawa z dnia 15 stycznia 2016 roku o podatku od niektórych instytucji finansowych (Dz. U. 2016 poz. 68). W tej regulacji prawnej opisano między innymi następujące kwestie:
- grupy podmiotów, które zostały objęte podatkiem,
- wysokość stawek podatku oraz sposób jego poboru,
- ulgi i zwolnienia,
- właściwość organów skarbowych.
Jakie instytucje zostały objęte nowym podatkiem?
W artykule 4 ustawy z dnia 15.01.2016 roku został wyszczególniony katalog podmiotów mogących podlegać nowemu rodzajowi obciążeń publicznoprawnych. Zgodnie z obecnie obowiązującymi przepisami podatek bankowy stosuje się w przypadku takich grup podmiotów (instytucji) finansowych jak:
- banki krajowe oraz oddziały banków zagraniczny,
- oddziały instytucji kredytowych,
- SKOK-i, czyli spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe,
- zakłady ubezpieczeń oraz krajowe zakłady reasekuracji, a także działające w Polsce główne oddziały zagraniczne tego typu podmiotów,
- instytucje pożyczkowe.
Dokładne definicje wyżej wymienionych podmiotów można znaleźć w odrębnych aktach prawnych. Niektóre z nich są następujące: ustawa z dnia 29.08.1997 Prawo bankowe, ustawa z dnia 11.09.2015 o działalności ubezpieczeniowej i reasekuracyjnej, ustawa z dnia 12.05.2011 o kredycie konsumenckim.
Co ważne, ustawa z dnia 15.01.2016 zakłada, że zwolnione od opodatkowania podatkiem są banki państwowe. Zalicza się do nich: Narodowy Bank Polski (NBP) oraz Bank Gospodarstwa Krajowego (BGK).
Wysokość podatku
Zgodnie z art. 7 ustawy, podatek bankowy wynosi 0,0366% miesięcznie, co oznacza stawkę na poziomie około 4,4% w skali roku. W zależności od typu podmiotu podstawą do naliczenia zobowiązania jest:
- nadwyżka wartości aktywów, która ustala się na koniec każdego miesiąca, ponad wartość czterech miliardów złotych (w przypadku: banków, instytucji kredytowych, spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych),
- nadwyżka wartości aktywów, która ustala się na koniec każdego miesiąca, ponad wartość dwóch miliardów złotych (dotyczy zakładów ubezpieczeniowych i asekuracyjnych).
W niektórych przypadkach podstawę tą można obniżyć o wartość funduszy własnych.
Podatek od niektórych instytucji finansowych — zalety i wady
Ustanowienie w 2016 roku nowej formy opodatkowania, jaką jest podatek bankowy, szybko stało się przedmiotem gorących dyskusji i debat. Poszczególne środowiska polityczno-gospodarcze zwracają uwagę zarówno na zalety, jak i słabości związane z podatkiem dla banków.
Zalety podatku bankowego
Jeśli chodzi o plusy omawianego rozwiązania, podatek bankowy pełni ważną rolę z punktu widzenia finansów publicznych. Z oficjalnych danych wynika, że wpływy z tego tytułu mają dość duże znaczenie dla Skarbu Państwa. Budżet państwa na przestrzeni lat uzyskał następujące wpływy podatku bankowego:
- 3,5 miliarda złotych (2016),
- 4,3 miliarda złotych (2017),
- 4,5 miliarda złotych (2018),
- 4,7 miliarda złotych (2019-2020).
W 2021 roku dochody te były jeszcze wyższe i wyniosły niemal 5 miliardów. Łącznie w okresie od wprowadzenia podatku do końca 2021 roku było to nieco ponad dwadzieścia miliardów. Nie jest to wprawdzie zbyt znacząca kwota, jeśli weźmiemy pod uwagę fakt, że dochody budżetowe kraju wyniosły w samym 2021 roku niemal pięćset miliardów złotych. Z drugiej jednak strony opodatkowanie instytucji finansowych stanowi dla państwa cenne wsparcie w czasach recesji.
Ponadto polska ustawa o podatku bankowym nie jest żadnym wyjątkiem, jeśli chodzi o tego typu rozwiązania. Podobne zasady obowiązują także na terenie państw członkowskich Unii Europejskiej, przy czym różnice dotyczą np. podstawy opodatkowania.
Wady obciążeń podatkowych dla banków w Polsce
Krytycy tego rozwiązania argumentują między innymi, że wprowadzone w Polsce zasady (progi oraz fakt wyłączenia z grona podatników banków państwowych) to czynnik, który w dużym stopniu zaburza konkurencję w sektorze bankowym. Last but not least, długofalowym efektem wprowadzonych rozwiązań mogą być próby przerzucenia przez uczestników rynku finansowego kosztu podatku na klientów. W efekcie należy liczyć się z ryzykiem, że w rzeczywistości to obywatele oraz przedsiębiorstwa — poprzez wyższe prowizje oraz opłaty — zapłacą podatek bankowy.
Zmiany w 2024 roku
Ministerstwo Finansów opublikowało projekt rozporządzenia, zgodnie z którym banki tworzone przez Bankowy Fundusz Gwarancyjny w formie instytucji pomostowej będą zwolnione z podatku bankowego. Bank pomostowy to taki, który służy do przeprowadzenia restrukturyzacji banku komercyjnego. Obecnie takim podmiotem na polskim rynku jest VeloBank.
Obecnie, tzn. w 2024 roku, z podatku bankowego są zwolnione instytucje, objęte planem naprawy, a instytucja pomostowa jest kontynuatorem tej koncepcji.
- Podatki w Polsce – ile ich jest? Przekonaj się, jak liczne są podatki obowiązujące w Polsce!
- Podatek cukrowy – czy obejmuje tylko słodzone napoje? Sprawdź, co konsumenci muszą wiedzieć o wprowadzonej opłacie za cukier
- Podatek handlowy – czym jest ta danina? Kto ją płaci od przychodu? Sprawdź!
- Podatek katastralny – czym jest? Czy ten podatek od nieruchomości zostanie wprowadzony w Polsce?
- Podatek Belki – ile wynosi i kogo dotyczy? Wszystko, co musisz wiedzieć!
